|
|
|
|
|
|
Tantraloka by Abhinavagupta
In Sanscrito:
CAP.1 - CAP.2 - CAP.3 - CAP.4 - CAP.5 - CAP.6 - CAP.7 - CAP.8 - CAP.9 - CAP.10 CAP.11 - CAP.12 - CAP.13 - CAP.14 - CAP.15 - CAP.16 - CAP.17 - CAP.18 - CAP.19 - CAP.20 CAP.21 - CAP.22 - CAP.23 - CAP.24 - CAP.25 - CAP.26 - CAP.27 - CAP.28 - CAP.29 - CAP.30 CAP.31 - CAP.32 - CAP.33 - CAP.34 - CAP.35 - CAP.36 - CAP.37 - Testo translitterato
TANTRALOKA SANSCRITO
अथ श्रीतन्त्रालोके चतुर्थमाह्निकम्
अथ शाक्तमुपायमण्डलं कथयामः परमात्मसंविदे ॥१॥ अनन्तराह्निकोक्ते ̕स्मिन्स्वभावे पारमेश्वरे । प्रविविक्षुर्विकल्पस्य कुर्यात्संस्कारमञ्जसा ॥२॥ विकल्पः संस्कृतः सूते विकल्पं स्वात्मसंस्कृतम् । स्वतुल्यं सो ̕पि सोऽप्यन्यं सोऽप्यन्यं सदृशात्मकम् ॥३॥ चतुर्ष्वेव विकल्पेषु यः संस्कारः क्रमादसौ । अस्फुटः स्फुटताभावी प्रस्फुटन्स्फुटितात्मकः ॥४॥ ततः स्फुटतरो यावदन्ते स्फुटतमो भवेत् । अस्फुटादौ विकल्पे च भेदो ̕प्यस्त्यान्तरालिकः ॥५॥ ततः स्फुटतमोदारताद्रूप्यपरिवृंहिता । संविदभ्येति विमलामविकल्पस्वरूपताम् ॥६॥ अतश्च भैरवीयं यत्तेजः संवित्स्वभावकम् । भूयो भूयो विमृशतां जायते तत्स्फुटात्मता ॥७॥ ननु संवित्पराम्रष्ट्री परामर्शमयी स्वतः । परामृश्या कथं ताथारूप्यसृष्टौ तु सा जडा ॥८॥ उच्यते स्वात्मसंवित्तिः स्वभावादेव निर्भरा । नास्यामपास्यं नाधेयं किंचिदित्युदितं पुरा ॥९॥ किं तु दुर्घटकारित्वात्स्वाच्छन्द्यान्निर्मलादसौ । स्वात्मप्रच्छादनक्रीडापण्डितः परमेश्वरः ॥१०॥ अनावृत्ते स्वरूपेऽपि यदात्माच्छादनं विभोः । सैव माया यतो भेद एतावान्विश्ववृत्तिकः ॥११॥ तथाभासनमेवास्य द्वैतमुक्तं महेशितुः । तद्द्वयापासनेनायं परामर्शो ̕भिधीयते ॥१२॥ दुर्भेदपादपस्यास्य मूलं कृन्तन्ति कोविदाः । धारारूढेन सत्तर्ककुठारेणेति निश्चयः ॥१३॥ तामेनां भावनामाहुः सर्वकामदुघां बुधाः । स्फुटयेद्वस्तु यापेतं मनोस्थपदादपि ॥१४॥ श्रीपूर्वशास्त्रे तत्प्रोक्तं तर्को योगाङ्गमुत्तमम् । हेयाद्यालोचनात्तस्मात्तत्र यत्नः प्रशस्यते ॥१५॥ मार्गे चेतः स्थिरीभूतं हेयेऽपि विषयेच्छया । प्रेर्य तेन नयेत्तावद्यावत्पदमनामयम् ॥१६॥ मार्गोऽत्र मोक्षोपायः स हेयः शास्त्रान्तरोदितः । विषिणोति निबध्नाति येच्छा नियतिसंगतम् ॥१७॥ रागतत्त्वं तयोक्तं यत् तेन तत्रानुरज्यते । यथा साम्राज्यसंभोगं दृष्ट्वादृष्ट्वाथबाधमे ॥१८॥ भोगे रज्येत दुर्बुद्धिस्तद्वन्मोक्षे ̕पि रागतः । स एवांशक इत्युक्तः स्वभावाख्यः स तु स्फुटम् ॥१९॥ सिद्ध्यङ्गमिति मोक्षाय प्रत्यूह इति कोविदाः । शिवशासनमाहात्म्यं विदन्नप्यत एव हि ॥२०॥ वैष्णवाध्येषु रज्येत मूढो रागेण रञ्जितः । यतस्तावति सा तस्य वामाख्या शक्तिरैश्वरी ॥२१॥ पाञ्चरात्रिकवैरिञ्चसौगतादेर्विजृम्भते । दृष्टाः साम्राज्यसंभोगं निन्दन्तः के ̕पि वालिशाः ॥२२॥ न तु संतोषतः स्वेषु भोगेष्वाशीःप्रवर्तनात् । एवंचिद्भैरवावेशनिन्दातत्परमानसाः ॥२३॥ भवन्त्यतिसुघोराभिः शक्तिभिः पातिता यतः । तेन शांभवमाहात्म्यं जानन्यः शासनान्तरे ॥२४॥ आश्वस्तो नोत्तरीतव्यं तेन भेदमहार्णवात् । श्रीकामिकायां प्रोक्तं च पाशप्रकरणे स्फुटम् ॥२५॥ वेदसांख्यपुराणज्ञाः पाञ्चरात्रपरायणाः । ये केचिदृषयो धीराः शास्त्रान्तरपरायणाः ॥२६॥ बौद्धार्हताद्याः सर्वे ते विद्यारागेण रञ्जिताः । मायापाशेन बद्धत्वाच्छिवदीक्षां न विन्दते ॥२७॥ रागशब्देन च प्रोक्तं रागतत्त्वं नियामकम् । मायीये तच्च तं तस्मिञ्छास्त्रे नियमयेदिति ॥२८॥ मोक्षो ̕पि वैष्णवादेर्यः स्वसंकल्पेन भावितः । परप्रकृतिसायुज्यं यद्वाप्यानन्दरूपता ॥२९॥ विशुद्धचित्तमात्रं वा दीपवत्संततिक्षयः । स सवेद्यापवेद्यात्मप्रलयाकलतामयः ॥३०॥ तं प्राप्यापि चिरं कालं तद्गोगाभोगभुक्ततः । तत्तत्त्वप्रलयान्ते तु तदूर्ध्वां सृष्टिमागतः ॥३१॥ मन्त्रत्वमेति संबोधादनन्तेशेन कल्पितात् । एतच्चाग्रे तनिष्याम इत्यास्तां तावदत्र तत् ॥३२॥ तेनाज्ञजनताक्लृप्तप्रवादैर्यो विडम्बितः । असद्गुरौ रूढचित्स मायापाशेन रञ्जितः ॥३३॥ सोऽपि सत्तर्कयोगेन नीयते सद्गुरुं प्रति । सत्तर्कः शुद्धविद्यैव सा चेच्छा परमेशितुः ॥३४॥ श्रीपूर्वशास्त्रे तेनोक्तं स यियासुः शिवेच्छया । भुक्तिमुक्तिप्रसिद्ध्यर्थं नीयते सद्गुरुं प्रति ॥३५॥ शक्तिपातस्तु तत्रैष क्रमिकः संप्रवर्तते । स्थित्वा योऽसद्गुरौ शास्त्रान्तरे वा सत्पथं श्रितः ॥३६॥ गुरुशास्त्रगते सत्त्वेऽसत्त्वे चात्र विभेदकम् । शक्तिपातस्य वैचित्र्यं पुरस्तात्प्रविविच्यते ॥३७॥ उक्तं स्वच्छन्दशास्त्रे तत् वैष्णवाद्यान्प्रवादिनः । सर्वान्भ्रमयते माया सामोक्षे मोक्षलिप्सया ॥३८॥ यस्तु रूढोऽपि तत्रोद्यत्परामर्शविशारदः । स शुद्धविद्यामाहात्म्याच्छक्तिपातपवित्रितः ॥३९॥ आरोहत्येव सन्मार्गं प्रत्यूहपरिवर्जितः । स तावत्कस्यचित्तर्कः स्वत एव प्रवर्तते ॥४०॥ स च सांसिद्धिकः शास्त्रे प्रोक्तः स्वप्रत्ययात्मकः । किरणायां यदप्युक्तं गुरुतः शास्त्रतः स्वतः ॥४१॥ तत्रोत्तरोत्तरं मुख्यं पूर्वपूर्व उपायकः । यस्य स्वतोऽयं सत्तर्कः सर्वत्रैवाधिकारवान् ॥४२॥ अभिषिक्तः स्वसंवित्तिदेवीभिर्दीक्षितश्च सः । स एव सर्वाचार्याणां मध्ये मुख्यः प्रकीर्तितः ॥४३॥ तत्संनिधाने नान्येषु कल्पितेष्वधिकारिता । स समस्तं च शास्त्रार्थं सत्तर्कादेव मन्यते ॥४४॥ शुद्धविद्या हि तन्नास्ति सत्यं यद्यन्न भासयेत् । सर्वशास्त्रार्थवेत्तृत्वमकस्माच्चास्य जायते ॥४५॥ इति श्रीपूववाक्ये तद् अकस्मादिति-शब्दतः । लोकाप्रसिद्धो यो हेतुः सोऽकस्मादिति कथ्यते ॥४६॥ स चैष परमेशानशुद्धविद्याविजृम्भतम् । अस्य भोदाश्च बहवो निर्भित्तिः सहभित्तिकः ॥४७॥ सर्वगोऽअंशगतः सोऽपि मुख्यामुख्यांशनिष्ठितः । भित्तिः परोपजीवित्वं परा प्रज्ञाथ तत्कृतिः ॥४८॥ अदृष्टमण्डलोऽप्येवं यः कश्चिद्वेत्ति तत्त्वतः । स सिद्धिभाग्भवेन्नित्यं स योगी स च दीक्षितः ॥४९॥ एवं यो वेत्ति तत्त्वेन तस्य निर्वाणगामिनी । दीक्षा भवेदिति प्रोक्तं तच्छ्रीत्रिंशकशासने ॥५०॥ अकल्पितो गुरुर्ज्ञयः सांसिद्धिक इति स्मृतः । यस्तु तद्रूपभागात्मभावनातः परं विना ॥५१॥ शास्त्रवित्स गुरुः शास्त्रे प्रोक्तोऽकल्पितकल्पकः । तस्यापि भेदा उत्कृष्टमध्यमन्दाद्युपायतः ॥५२॥ भावनातोऽथ वा ध्यानाज्जपात्स्वप्नाद्व्रताद्धुतेः । प्राप्नोत्यकल्पितोदारमभिषेकं महामतिः ॥५३॥ श्रीमद्वाजसनीये श्रीवीरे श्रीब्रह्मयामले । श्रीसिद्धायामिदं धात्रा प्रोक्तमन्यत्र च स्फुटम् ॥५४॥ तस्य स्वेच्छाप्रवृत्तत्वात्कारणानन्ततेष्यते । कदाचिद्भक्तियोगेन कर्मणा विद्ययापि वा ॥५५॥ ज्ञानधर्मोपदेशेन मन्त्रैर्वा दीक्षयापि वा । एवमाद्यैरनेकैश्च प्रकारैः परमेश्वरः ॥५६॥ संसारिणोऽनुगृह्णाति विश्वस्य जगतः पतिः । मातृमण्डलसंबोधात्संस्कारात्तपसः प्रिये ॥५७॥ ध्यानाद्योगाज्जपाज्ज्ञानान्मन्त्राराधनातो व्रतात् । संप्राप्यं कुलसामान्यं ज्ञानं कौलिकसिद्धिदम् ॥५८॥ तत्त्वज्ञानात्मकं साध्यं यत्र यत्रैव दृश्यते । स एव हि गुरुस्तत्र हेतुजालं प्रकल्प्यताम् ॥५९॥ तत्त्वज्ञानादृते नान्यल्लक्षणं ब्रह्मयामले । तत्रैव चोक्तं सेवायां कृतायामविकल्पतः ॥६०॥ साधकस्य न चेत्सिद्धिः किं कार्यमिति चोदिते । आत्मीयमस्य संज्ञानक्रमेण स्वात्मदीक्षणम् ॥६१॥ सस्फुरत्वप्रसिद्ध्यर्थं ततः साध्यं प्रसिद्ध्यति । अनेन स्वात्मविज्ञानं सस्फुरत्वप्रसाधकम् ॥६२॥ उक्तं मुख्यतयाचार्यो भवेद्यदि न सस्फुरः । तत्रैव च पुनः श्रीमद्रक्ताराधनकर्मणि ॥६३॥ विधिं प्रोक्तं सदा कुर्वन्मासेनाचार्य उच्यते । पक्षेण साधको ̕र्धार्धात्पुत्रकः समयी तथा ॥६४॥ दीक्षयेज्जपयोगेन रक्तादेवी क्रमाद्यतः । गुरोरलाभे प्रोक्तस्य विधिमेतं समाचरेत् ॥६५॥ मते च पुस्तकाद्विद्याध्ययने दोष ईदृशः । उक्तो यस्तेन तद्दोषाभावेऽसौ न निषिद्धता ॥६६॥ मन्त्रद्रव्यादिगुप्तत्वे फलं किमिति चोदिते । पुस्तकाधीतविद्या ये दीक्षासमयवर्जिताः ॥६७॥ तामसाः परहिंसादि वश्यादि च चरन्त्यलम् । न च तत्त्वं विदुस्तेन दोषभाज इति स्फुटम् ॥६८॥ पूर्वं पदयुगं वाच्यमन्योन्यं हेतुहेतुमत् । यस्तु शास्त्रं विना नैति शुद्धविद्याख्यसंविदम् ॥६९॥ गुरोः स शास्त्रमन्विच्छुस्तदुक्तं क्रममाचरेत् । येन केनाप्युपायेन गुरुमाराध्य भक्तितः ॥७०॥ तद्दीक्षाक्रमयोगेन शास्त्रार्थं वेत्त्यसौ ततः । अभिषेकं समासाद्य यो भवेत्स तु कल्पितः ॥७१॥ सन्नप्यशेषपाशौघविनिवर्तनकोविदः । यो यथाक्रमयोगेन कस्मिंश्चिच्छास्त्रवस्तुनि ॥७२॥ आकस्मिकं ब्रजेद्बोधं कल्पिताकल्पितो हि सः । तस्य योऽकल्पितो भागः स तु श्रेष्ठमः स्मृतः ॥७३॥ उत्कर्षः शुद्धविद्यांशतारतम्यकृतो यतः । यथा भेदेनादिसिद्धाच्छिवान्मुक्तशिवा ह्यधः ॥७४॥ तथा सांसिद्धिकज्ञानादाहृतज्ञानिनोऽधमाः । तत्संनिधौ नाधिकारस्तेषां मुक्तशिवात्मवत् ॥७५॥ किं तु तूष्णीं-स्थितिर्यद्वा कृत्यं तदनुवर्तनम् । यस्त्वकल्पितरूपो ̕पि संवाददृढताकृते ॥७६॥ अन्यतो लब्धसंस्कारः स साक्षाद्भैरवो गुरुः । यतः शास्त्रक्रमात्तज्ज्ञगुरुप्रज्ञानुशीलनात् ॥७७॥ आत्मप्रत्ययितं ज्ञानं पूर्णत्वाद्भैरवायते । तेन श्रीकिरणोक्तं यद्गुरुतः शास्त्रतः स्वतः ॥७८॥ त्रिप्रत्ययमिदं ज्ञानमिति यच्च निशाटने । तत्संघातविपर्यासविग्रहैर्भासते तथा ॥७९॥ करणस्य विचित्रत्वाद्विचित्रामेव तां छिदम् । कर्तुं वासीं च टङ्कं च क्रकचं चापि गृह्णते ॥८०॥ तावच्च छेदनं ह्येकं तथैवाद्याभिसंधितः । इत्थमेव मितौ वाच्यं करणस्य स्वकं वपुः ॥८१॥ न स्वतन्त्रं स्वतो मानं कुर्यादधिगमं हठात् । प्रमात्राश्वासपर्यन्तो यतो ̕धिगम उच्यते ॥८२॥ आश्वासश्च विचित्रोऽसौ शक्तिपातवशात्तथा । प्रमिते ̕पि प्रमाणानामवकाशोऽस्त्यतः स्फुटः ॥८३॥ दृष्ट्वा दृष्ट्वा समाश्लिष्य चिरं संचर्व्य चेतसा । प्रिया यैः परितुष्येत किं ब्रूमः किल तान्प्रति ॥८४॥ इत्थं च मानसंप्लुत्यामपि नाधिगते गतिः । न व्यर्थता नानवस्था नान्योन्याश्रयतापि च ॥८५॥ एवं योगाङ्गमियति तर्क एव न चापरम् । अन्तरन्तः परामर्शपाटवातिशयाय सः ॥८६॥ अहिंसा सत्यमस्तेयब्रह्मचर्यापरिग्रहाः । इति पञ्च यमाः साक्षात्संवित्तौ नोपयोगिनः ॥८७॥ तपःप्रभृतयो ये च नियमा यत्तथासनम् । प्राणायामाश्च ये सर्वमेतद्बाह्यविजृम्भितम् ॥८८॥ श्रीमद्वीरावलौ चोक्तं बोधमात्रे शिवात्मके । चित्तप्रलयबन्धेन प्रलीने शशिभास्करे ॥८९॥ प्राप्ते च द्वादशे भागे जीवादित्ये स्वबोधके । मोक्षः स एव कथितः प्राणायामो निरर्थकः ॥९०॥ प्राणायामो न कर्तव्यः शरीरं येन पीड्यते । रहस्यं वेत्ति यो यत्र स मुक्तः स च मोचकः ॥९१॥ प्रत्याहारश्च नामायमर्थेभ्योऽक्षधियां हि यः । अनिबद्धस्य बन्धस्य तदन्तः किल कीलनम् ॥९२॥ चित्तस्य विषये क्वापि बन्धनं धारणात्मकम् । तत्सदृग्ज्ञानसंतानो ध्यानमस्तमिता परम् ॥९३॥ यदा तु ज्ञेयतादात्म्यमेव संविदि जायते । ग्राह्यग्रहणताद्वैतशून्यतेयं समाहितिः ॥९४॥ तदेषा धारणाध्यानसमाधित्रितयी पराम् । संविदं प्रति नो कंचिदुपयोगं समश्नुते ॥९५॥ योगाङ्गता यमादेस्तु समाध्यन्तस्य वर्ण्यते । स्वपूर्वपूर्वोपायत्वादन्त्यतर्कोपयोगतः ॥९६॥ अन्तः संविदि रूढं हि तद्द्वारा प्राणदेहयोः । बुद्धौ वार्प्यं तदभ्यासान्नैष न्यायस्तु संविदि ॥९७॥ अथ वास्मद्दृशि प्राणधीदेहादेरपि स्फुटम् । सर्वात्मकत्वात्तत्रस्थोऽप्यभ्यासोऽन्यव्यपोहनम् ॥९८॥ देह उत्प्लुतिसंपातधर्मोज्जिगमिषारसात् । उत्प्लाव्यते तद्विपक्षपाताशङ्काव्यपोहनात् ॥९९॥ गुरुवाक्यपरामर्शसदृशे स्वविमर्शने । प्रबुद्धे तद्विपक्षाणां व्युदासः पाठचिन्तने ॥१००॥ नह्यस्य गुरुणा शक्यं स्वं ज्ञानं शब्द एव वा । धियि रोपयितुं तेन स्वप्रबोधक्रमो ध्रुवम् ॥१०१॥ अत एव स्वप्नकाले श्रुते तत्रापि वस्तुनि । तादात्म्यभावनायोगो न फलाय न भण्यते ॥१०२॥ संकेतानादरे शब्दनिष्ठमामर्शनं पठिः । तदादरे तदर्थस्तु चिन्तेति परिचर्च्यताम् ॥१०३॥ तदद्वयायां संवित्तावभ्यासोऽनुपयोगवान् । केवलं द्वैतमालिन्यशङ्कानिर्मूलनाय सः ॥१०४॥ द्वैतशङ्काश्च तर्केण तर्क्यन्त इति वर्णितम् । तत्तर्कसाधनायास्तु यमादेरप्युपायता ॥१०५॥ उक्तं श्रीपूर्वशस्त्रे च न द्वैतं नापि चाद्वयम् । लिङ्गपूजादिकं सर्वमित्युपक्रम्य शंभुना ॥१०६॥ विहितं सर्वमेवात्र प्रतिषिद्धमथापि वा । प्राणायामादिकैरङ्गैर्योगाः स्युः कृत्त्रिमा यतः ॥१०७॥ तत्तेनाकृतकस्यास्य कलां नार्घन्ति षोडशीम् । किं त्वेतदत्र देवेशि नियमेन विधीयते ॥१०८॥ तत्त्वे चेतः स्थिरं कार्यं तच्च यस्य यथास्त्विति । एवं द्वैतपरामर्शनाशाय परमेश्वरः ॥१०९॥ क्वचित्स्वभावममलमामृशन्ननिशं स्थितः । यः स्वभावपरामर्श इन्द्रियार्थाद्युपायतः ॥११०॥ विनैव तन्मुखोऽन्यो वा स्वातन्त्र्यात्तद्विकल्पनम् । तच्च स्वच्छस्वतन्त्रात्मरत्ननिर्भासिनि स्फुटम् ॥१११॥ भावौघे भेदसंधातृ स्वात्मनो नैशमुच्यते । तदेव तु समस्तार्थनिर्भरात्मैकगोचरम् ॥११२॥ शुद्धविद्यात्मकं सर्वमेवेदमहमित्यलम् । इदं विकल्पनं शुद्धविद्यारूपं स्फुटात्मकम् ॥११३॥ प्रतिहन्तीह मायीयं विकल्पं भेदभावकम् । शुद्धविद्यापरामर्शो यः स एव त्वनेकधा ॥११४॥ स्नानशुद्ध्यर्चनाहोमध्यानजप्यादियोगतः । विश्वमेतत्स्वसंवित्तिरसनिर्भरितं रसात् ॥११५॥ आविश्य शुद्धो निखिलं तर्पयेदध्वमण्लम् । उल्लासिबोधहुतभुग्दग्धविश्वेन्धनोदिते ॥११६॥ सितभस्मनि देहस्य मज्जनं स्नानमुच्यते । इत्थं च विहितस्नानस्तर्पितानन्तदेवतः ॥११७॥ ततो ̕पि देहारम्भीणि तत्त्वानि परिशोधयेत् । शिवात्मकेष्वप्येतेषु बुद्धिर्या व्यतिरेकिणी ॥११८॥ सैवाशुद्धिः पराख्याता शुद्धिस्तद्धीविमर्दनम् । एवं स्वदेहं बोधैकपात्रं गलितभेदकम् ॥११९॥ पश्यन्संवित्तिमात्रत्वे स्वतन्त्रे तिष्ठति प्रभुः । यत्किंचिन्मानसाह्लादि यत्र क्वापीन्द्रियस्थितौ ॥१२०॥ योज्यते ब्रह्मसद्धाम्नि पूजोपकरणं हि तत् । पूजा नाम विभिन्नस्य भावौघस्यापि संगतिः ॥१२१॥ स्वतन्त्रविमलानन्तभैरवीयचिदात्मना । तथाहि संविदेवेयमन्तर्बाह्योभयात्मना ॥१२२॥ स्वातन्त्र्याद्वर्तमानैव परामर्शस्वरूपिणी । स च द्वादशधा तत्र सर्वमन्तर्भवेद्यतः ॥१२३॥ सूर्य एव हि सोमात्मा स च विश्वमयः स्थितः । कलाद्वादशकात्मैव तत्संवित्परमार्थतः ॥१२४॥ सा च मातरि विज्ञाने माने करणगोचरे । मेये चतुर्विधं भाति रूपमाश्रित्य सर्वदा ॥१२५॥ शुद्धसंविन्मयी प्राच्ये ज्ञाने शब्दनरूपिणी । करणे ग्रहणाकारा यतः श्रीयोगसंचरे ॥१२६॥ ये चक्षुर्मण्डले श्वेते प्रत्यक्षे परमेश्वरि । षोडशारं द्वादशारं तत्रस्थं चक्रमुत्तमम् ॥१२७॥ प्रतिवारणवद्रक्ते तद्बहिर्ये तदुच्यते । द्वितीयं मध्यगे ये ते कृष्णश्वेते च मण्डले ॥१२८॥ तदन्तर्ये स्थिते शुद्धे भिन्नाञ्जनसमप्रभे । चतुर्दले तु ते ज्ञेये अग्नीषोमात्मके प्रिये ॥१२९॥ मिथुनत्वे स्थिते ये च चक्रे द्वे परमेश्वरि । संमीलनोन्मीलनं ते अन्योन्यं विदधातके ॥१३०॥ यथा योनिश्च लिङ्गं च संयोगात्स्रवतो ̕मृतम् । तथामृताग्निसंयोगाद्द्रवतस्ते न संशयः ॥१३१॥ तच्चक्रपीडनाद्रात्रौ ज्योतिर्भात्यर्कसोमगम् । तां दृष्ट्वा परमां ज्योत्स्नां कालज्ञानं प्रवर्तते ॥१३२॥ सहस्रारं भवेच्चक्रं ताभ्यामुपरि संस्थितम् । ततश्चक्रात्समुद्भूतं ब्रह्माण्डं तदुदाहृतम् ॥१३३॥ तत्रस्थां मुञ्चते धारां सोमो ह्यग्निप्रदीपितः । सृजतीत्थं जगत्सर्वमात्मन्यात्मन्यनन्तकम् ॥१३४॥ षोडशद्वादशाराभ्यामष्टारेष्वथ सर्वशः । एवं क्रमेण सर्वत्र चक्रेष्वमृतमुत्तमम् ॥१३५॥ सोमः स्रवति यावच्च पञ्चानां चक्रपद्धतिः । तत्पुनः पिबति प्रीत्या हंसो हंस इति स्फुरन् ॥१३६॥ सकृद्यस्य तु संश्रुत्या पुण्यपापैर्न लिप्यते । पञ्चारे सविकारोऽथ भूत्वा सोमस्रुतामृतात् ॥१३७॥ धावति त्रिरसाराणि गुह्यचक्राण्यसौ विभुः । यतो जातं जगल्लीनं यत्र च स्वकलीलया ॥१३८॥ तत्रानन्दश्च सर्वस्य ब्रह्मचारी च तत्परः । तत्र सिद्धिश्च मुक्तिश्च समं संप्राप्यते द्वयम् ॥१३९॥ अत ऊर्ध्वं पुनर्याति यावद्ब्रह्मात्मकं पदम् । अग्नीषोमौ समौ तत्र सृज्येते चात्मनात्मनि ॥१४०॥ तत्रस्थस्तापितः सोमो द्वेधा जङ्घे व्यवस्थितः । अधस्तं पातयेदग्निरमृतं स्रवति क्षणात् ॥१४१॥ गुल्फजान्वादिषु व्यक्तं कुटिलार्कप्रदीपिता । सा शक्तिस्तापिता भूयः पञ्चारादिक्रमं सृजेत् ॥१४२॥ एवं श्रोत्रे ̕पि विज्ञेयं यावत्पादान्तगोचरम् । पादाङ्गुष्ठात्समारभ्य यावद्ब्रह्माण्डदर्शनम् ॥१४३॥ इत्यजानन्नैव योगी जानन्विश्वप्रभुर्भवेत् । ज्वलन्निवासौ ब्रह्माद्यैर्दृश्यते परमेश्वरः ॥१४४॥ अत्र तात्पर्यतः प्रोक्तमक्षे क्रमचतुष्टयम् । एकैकत्र यतस्तेन द्वादशात्मकतोदिता ॥१४५॥ न व्याख्यातं तु निर्भज्य यतो ̕तिसरहस्यकम् । मेये ̕पि देवी तिष्ठन्ती मासराश्यादिरूपिणी ॥१४६॥ अत एषा स्थिता संविदन्तर्बाह्योभयात्मना । स्वयं निर्भास्य तत्रान्यद्भासयन्तीव भासते ॥१४७॥ ततश्च प्रागियं शुद्धा तथाभासनसोत्सुका । सृष्टिं कलयते देवी तन्नाम्नागम उच्यते ॥१४८॥ तथा भासितवस्त्वंशरञ्जनां सा बहिर्मुखी । स्ववृत्तिचक्रेण समं ततो ̕पि कलयन्त्यलम् ॥१४९॥ स्थितिरेषैव भावस्य तामन्तर्मुखतारसात् । संजिहीर्षुः स्थितेर्नाशं कलयन्ती निरुच्यते ॥१५०॥ ततो ̕पि संहाररसे पूर्णे विघ्नकरीं स्वयम् । शङ्कां यमात्मिकां भागे सूते संहरते ̕पि च ॥१५१॥ संहृत्य शङ्कां शङ्क्यार्थवर्जं वा भावमण्डले । संहृतिं कलयत्येव स्वात्मवह्नौ विलापनात् ॥१५२॥ विलापनात्मिकां तां च भावसंहृतिमात्मनि । आमृशत्येव येनैषा मया ग्रस्तमिति स्फुरेत् ॥१५३॥ संहार्योपाधिरेतस्याः स्वस्वभावो हि संविदः । निरुपाधिनि संशुद्धे संविद्रूपेषस्तमीयते ॥१५४॥ विलापिते ̕पि भावौघे कंचिद्भावं तदैव सा । आश्यानयेद्य एवास्ते शङ्का संस्काररूपकः ॥१५५॥ शुभाशुभतया सोऽयं सोष्यते फलसंपदम् । पूर्वं हि भोगात्पश्चाद्वा शङ्केयं व्यवतिष्ठते ॥१५६॥ अन्यदाश्यानितमपि तदैव द्रावयेदियम् । प्रायश्चित्तादिकर्मभ्यो ब्रह्महत्यादिकर्मवत् ॥१५७॥ रोधनाद्द्रावणाद्रूपमित्थं कलयते चितिः । तदपि द्रावयेदेव तदप्याश्यानयेदथ ॥१५८॥ इत्थं भोग्ये ̕पि संभुक्ते सति तत्करणान्यपि । संहरन्ती कलयते द्वादशैवाहमात्मनि ॥१५९॥ कर्मबुद्ध्यक्षवर्गो हि बुद्ध्यन्तो द्वादशात्मकः । प्रकाशकत्वात्सूर्यात्मा भिन्ने वस्तुनि जृम्भते ॥१६०॥ अहंकारस्तु करणमभिमानैकसाधनम् । अविच्छिन्नपरामर्शी लीयते तेन तत्र सः ॥१६१॥ यथाहि खङ्गपाशादेः करणस्य विभेदिनः । अभेदिनि स्वहस्तादौ लयस्तद्वदयं विधिः ॥१६२॥ तेनेन्द्रियौघमार्तण्डमण्डलं कलयेत्स्वयम् । संविद्देवी स्वतन्त्रत्वात्कल्पिते ̕हंकृतात्मनि ॥१६३॥ स एव परमादित्यः पूर्णकल्पस्त्रयोदशः । करणत्वात्प्रयात्येव कर्तरि प्रलयं स्फुटम् ॥१६४॥ कर्ता च द्विविधः प्रोक्तः कल्पिताकल्पितात्मकः । कल्पितो देहबुद्ध्यादिव्यवच्छेदेन चर्चितः ॥१६५॥ कालाग्निरुद्रसंज्ञास्य शास्त्रेषु परिभाषिता । कालो व्यवच्छित्तद्युक्तो वह्निर्भोक्ता यतः स्मृतः ॥१६६॥ संसाराक्लृप्तिक्लृप्तिभ्यां रोधनाद्द्रावणात्प्रभुः । अनिवृत्तपशूभावस्तत्राहंकृत्प्रलीयते ॥१६७॥ सो ̕पि कल्पितवृत्तित्वाद्विश्वाभेदैकशालिनि । विकासिनि महाकाले लीयते ̕हमिदंमये ॥१६८॥ एतस्यां स्वात्मसंवित्ताविदं सर्वमहं विभुः । इति प्रविकसद्रूपा संवित्तिरवभासते ॥१६९॥ ततोऽन्तःस्थितसर्वात्मभावभोगोपरागिणी । परिपूर्णापि संवित्तिरकुले धाम्नि लीयते ॥१७०॥ प्रमातृवर्गो मानौघः प्रमाश्च बहुधा स्थिताः । मेयौघ इति यत्सर्वमत्र चिन्मात्रमेव तत् ॥१७१॥ इयतीं रूपवैचित्रीमाश्रयन्त्याः स्वसंविदः । स्वाच्छन्द्यमनपेक्षं यत्सा परा परमेश्वरी ॥१७२॥ इमाः प्रागुक्तकलनास्तद्विजृम्भोच्यते यतः । क्षेपो ज्ञानं च संख्यानं गतिर्नाद इति क्रमात् ॥१७३॥ स्वात्मनो भेदनं क्षेपो भेदितस्याविकल्पनम् । ज्ञानं विकल्पः संख्यानमन्यतो व्यतिभेदनात् ॥१७४॥ गतिः स्वरूपारोहित्वं प्रतिबिम्बवदेव यत् । नादः स्वात्मपरामर्शशेषता तद्विलोपनात् ॥१७५॥ इति पञ्चविधामेनां कलनां कुर्वती परा । देवी काली तथा कालकर्षिणी चेति कथ्यते ॥१७६॥ मातृसद्भावसंज्ञास्यास्तेनोक्ता यत्प्रमातृषु । एतावदन्तसंवित्तौ प्रमातृत्वं स्फुटीभवेत् ॥१७७॥ वामेश्वरीति-शब्देन प्रोक्ता श्रीनिशिसंचरे । इत्थं द्वादशधा संवित्तिष्ठन्ती विश्वमातृषु ॥१७८॥ एकैवेति न को ̕प्यस्याः क्रमस्य नियमः क्वचित् । क्रमाभावान्न युगपत्तदभावात्क्रमो ̕पि न ॥१७९॥ क्रमाक्रमकथातीतं संवित्तत्त्वं सुनिर्मलम् । तदस्याः संविदो देव्या यत्र क्वापि प्रवर्तनम् ॥१८०॥ तत्र तादात्म्ययोगेन पूजा पूर्णैव वर्तते । परामर्शस्वभावत्वादेतस्या यः स्वयं ध्वनिः ॥१८१॥ सदोदितः स एवोक्तः परमं हृदयं महत् । हृदये स्वविमर्शो ̕सौ द्राविताशेषविश्वकः ॥१८२॥ भावग्रहादिपर्यन्तभावी सामान्यसंज्ञकः । स्पन्दः स कथ्यते शास्त्रे स्वात्मन्युच्छलनात्मकः ॥१८३॥ किंचिच्चलनमेतावदनन्यस्फुरणं हि यत् । ऊर्मिरेषा विबोधाब्धेर्न संविदनया विना ॥१८४॥ निस्तरङ्गतरङ्गादिवृत्तिरेव हि सिन्धुता । सारमेतत्समस्तस्य यच्चित्सारं जडं जगत् ॥१८५॥ तदधीनप्रतिष्ठत्वात्तत्सारं हृदयं महत् । तथा हि सदिदं ब्रह्ममूलं मायाण्डसंज्ञितम् ॥१८६॥ इच्छाज्ञानक्रियारोहं विना नैव सदुच्यते । तच्छक्तित्रितयारोहाद्भैरवीये चिदात्मनि ॥१८७॥ विसृज्यते हि तत्तस्माद्बहिर्वाथ विसृज्यते । एवं सद्रूपतैवैषां सतां शक्तित्रयात्मताम् ॥१८८॥ विसर्गं परबोधेन समाक्षिप्यैव वर्तते । तत्सदेव बहीरूपं प्राग्बोधाग्निविलापितम् ॥१८९॥ अन्तर्नदत्परामर्शशेषीभूतं ततोऽप्यलम् । खात्मत्वमेव संप्राप्तं शक्तित्रितयगोचरात् ॥१९०॥ वेदनात्मकतामेत्य संहारात्मनि लीयते । इदं संहारहृदयं प्राच्यं सृष्टौ च हृन्मतम् ॥१९१॥ एतद्रूपपरामर्शमकृत्रिममनाबिलम् । अहमित्याहुरेषैव प्रकाशस्य प्रकाशता ॥१९२॥ एतद्वीर्यं हि सर्वेषां मन्त्राणां हृदयात्मकम् । विनानेन जडास्ते स्युर्जीवा इव विना हृदा ॥१९३॥ अकृत्रिमैतद्धृदयारूढो यत्किंचिदाचरेत् । प्राण्याद्वा मृशते वापि स सर्वोऽस्य जपो मतः ॥१९४॥ यदेव स्वेच्छया सृष्टिस्वाभाव्याद्बहिरन्तरा । निर्मीयते तदेवास्य ध्यानं स्यात्पारमार्थिकम् ॥१९५॥ निराकारे हि चिद्धाम्नि विश्वाकृतिमये सति । फलार्थिनां काचिदेव ध्येयत्वेनाकृतिः स्थिता ॥१९६॥ यथा ह्यभेदात्पूर्णे ̕पि भावे जलमुपाहरन् । अन्याकृत्यपहानेन घटमर्थयते रसात् ॥१९७॥ तथैव परमेशाननियतिप्रविजृम्भणात् । काचिदेवाकृतिः कांचित् सूते फलविकल्पनाम् ॥१९८॥ यस्तु संपूर्णहृदयो न फलं नाम वाञ्छति । तस्य विश्वाकृतिर्देवी सा चावच्छेदवर्जनात् ॥१९९॥ कुले योगिन उद्रिक्तभैरवीयपरासवात् । घूर्णितस्य स्थितिर्देहे मुद्रा या काचिदेव सा ॥२००॥ अन्तरिन्धनसंभारमनपेक्ष्यैव नित्यशः । जाज्वलीत्यखिलाक्षौघप्रसृतोग्रशिखः शिखी ॥२०१॥ बोधाग्नौ तादृशे भावा विशन्तस्तस्य सन्महः । उद्रेचयन्तो गच्छन्ति होमकर्मनिमित्तताम् ॥२०२॥ यं कंचित्परमेशानशक्तिपातपवित्रितम् । पुरोभाव्य स्वयं तिष्ठेदुक्तवद्दीक्षितस्तु सः ॥२०३॥ जप्यादौ होमपर्यन्ते यद्यप्येकैककर्मणि । उदेति रूढिः परमा तथापीत्थं निरूपितम् ॥२०४॥ यथाहि तत्र तत्राश्वः समनिम्नोन्नतादिषु । चित्रे देशे वाह्यमानो यातीच्छामात्रकल्पिताम् ॥२०५॥ तथा संविद्विचित्राभिः शान्तघोरतरादिभिः । भङ्गीभिरभितो द्वैतं त्याजिता भैरवायते ॥२०६॥ यथा पुरःस्थे मुकुरे निजं वक्त्रं विभावयन् । भूयो भूयस्तदेकात्म वक्त्रं वेत्ति निजात्मनः ॥२०७॥ तथा विकल्पमुकुरे ध्यानपूजार्चनात्मनि । आत्मानं भैरवं पश्यन्नचिरात्तन्मयीभवेत् ॥२०८॥ तन्मयीभवनं नाम प्राप्तिः सानुत्तरात्मनि । पूर्णत्वस्य परा काष्ठा सेत्यत्र न फलान्तरम् ॥२०९॥ फलं सर्वमपूर्णत्वे तत्र तत्र प्रकल्पितम् । अकल्पिते हि पूर्णत्वे फलमन्यत्किमुच्यताम् ॥२१०॥ एष यागविधिः को ̕पि कस्यापि हृदि वर्तते । यस्य प्रसीदेच्चिच्चक्रं द्रागपश्चिमजन्मनः ॥२११॥ अत्र यागे गतो रूढिं कैवल्यमधिगच्छति । लोकैरालोक्यमानो हि देहबन्धविधौ स्थितः ॥२१२॥ अत्र नाथः समाचारं पटले ̕ष्टादशेऽभ्यधात् । नात्र शुद्धिर्न चाशुद्धिर्न भक्ष्यादिविचारणम् ॥२१३॥ न द्वैतं नापि चाद्वैतं लिङ्गपूजादिकं न च । न चापि तत्परित्यागो निष्परिग्रहतापि वा ॥२१४॥ सपरिग्रहता वापि जटाभस्मादिसंग्रहः । तत्त्यागो न व्रतादीनां चरणाचरणं च यत् ॥२१५॥ क्षेत्रादिसंप्रवेशश्च समयादिप्रपालनम् । परस्वरूपलिङ्गादि नामगोत्रादिकं च यत् ॥२१६॥ नास्मिन्विधीयते किंचिन्न चापि प्रतिषिध्यते । विहितं सर्वमेवात्र प्रतिषिद्धमथापि च ॥२१७॥ किं त्वेतदत्र देवेशि नियमेन विधीयते । तत्त्वे चेतः स्थिरीकार्यं सुप्रसन्नेन योगिना ॥२१८॥ तच्च यस्य यथैव स्यात्स तथैव समाचरेत् । तत्त्वे निश्चलचित्तस्तु भुञ्जानो विषयानपि ॥२१९॥ न संस्पृश्येत दोषैः स पद्मपत्रमिवाम्भसा । विषापहारिमन्त्रादिसंनद्धो भक्षयन्नपि ॥२२०॥ विषं न मुह्यते तेन तद्वद्योगी महामतिः । अशुद्धं हि कथं नाम देहाद्यं पाञ्चभौतिकम् ॥२२१॥ प्रकाशतातिरिक्ते किं शुद्ध्यशुद्धी हि वस्तुनः । अशुद्धस्य च भावस्य शुद्धिः स्यात्तादृशैव किम् ॥२२२॥ अन्योन्याश्रयवैयर्थ्यानवस्था इत्थमत्र हि । पृथिवी जलतः शुद्ध्येज्जलं धरणितस्तथा ॥२२३॥ अन्योन्याश्रयता सेयमशुद्धत्वेऽप्ययं क्रमः । अशुद्धाज्जलतः शुद्ध्येद्धरेति व्यर्थता भवेत् ॥२२४॥ वायुतो वारिणो वायोस्तेजसस्तस्य वान्यतः । बहुरूपादिका मन्त्राः पावनात्तेषु शुद्धता ॥२२५॥ मन्त्राः स्वभावतः शुद्धा यदि ते ̕पि न किं तथा । शिवात्मता तेषु शुद्धिर्यदि तत्रापि सा न किम् ॥२२६॥ शिवात्मत्वापरिज्ञानं न मन्त्रेषु धरादिवत् । ते तेन शुद्धा इति चेत्तज्ज्ञप्तिस्तर्हि शुद्धता ॥२२७॥ योगिनं प्रति सा चास्ति भावेष्विति विशुद्धता । ननु चोदनया शुद्ध्यशुद्ध्यादिकविनिश्चयः ॥२२८॥ इत्थमस्तु तथाप्येषा चोदनैव शिवोदिता । का स्यात्सतीति चेदेतदन्यत्र प्रवितानितम् ॥२२९॥ वैदिक्या बाधितेयं चेद्विपरीतं न किं भवेत् । सम्यक्चेन्मन्यसे बाधो विशिष्टविषयत्वतः ॥२३०॥ अपवादेन कर्तव्यः सामान्यविहिते विधौ । शुद्ध्यशुद्धी च सामान्यविहिते तत्त्वबोधिनि ॥२३१॥ पुंसि ते बाधिते एव तथा चात्रेति वर्णितम् । नार्थवादादिशङ्का च वाक्ये माहेश्वरे भवेत् ॥२३२॥ अबुद्धिपूर्वं हि तथा संस्थिते सततं भवेत् । व्योमादिरूपे निगमे शङ्का मिथ्यार्थतां प्रति ॥२३३॥ अनवच्छिन्नविज्ञानवैश्वरूप्यसुनिर्भरः । शास्त्रात्मना स्थितो देवो मिथ्यात्वं क्वापि नार्हति ॥२३४॥ इच्छावान्भावरूपेण यथा तिष्ठासुरीश्वरः । तत्स्वरूपाभिधानेन तिष्ठासुः स तथा स्थितः ॥२३५॥ अर्थवादो ̕पि यत्रान्यविध्यादिमुखमीक्षते । तत्रास्त्वसत्यः स्वातन्त्र्ये स एव तु विधायकः ॥२३६॥ विधिवाक्यान्तरे गच्छन्नङ्गभावमथापि वा । न निरर्थकं एवायं संनिधेर्गजडादिवत् ॥२३७॥ स्वार्थप्रत्यायनं चास्य स्वसंवित्त्यैव भासते । तदपह्नवनं कर्तुं शक्यं विधिनिषेधयोः ॥२३८॥ युक्तिश्चात्रास्ति वाक्येषु स्वसंविच्चाप्यबाधिता । या समग्रार्थमाणिक्यतत्त्वनिश्चयकारिणी ॥२३९॥ मृतदेहेऽथ देहोत्थे या चाशुद्धिः प्रकीर्तिता । अन्यत्र नेति बुद्ध्यन्तामशुद्धं संविदश्च्युतम् ॥२४०॥ संवित्तादात्म्यमापन्नं सर्वं शुद्धमतः स्थितम् । श्रीमद्वीरावलौ चोक्तं शुद्ध्यशुद्धिनिरूपणे ॥२४१॥ सर्वेषां वाहको जीवो नास्ति किंचिदजीवकम् । यत्किंचिज्जीवरहितमशुद्धं तद्विजानत ॥२४२॥ तस्माद्यत्संविदो नातिदूरे तच्छुद्विमावहेत् । अविकल्पेन भावेन मुनयो ̕पि तथाभवन् ॥२४३॥ लोकसंरक्षणार्थं तु तत्तत्त्वं तैः प्रगोपितम् । बहिः सत्स्वपि भावेषु शुद्ध्यशुद्धी न नीलवत् ॥२४४॥ प्रमातृधर्म एवायं चिदैक्यानैक्यवेदनात् । यदि वा वस्तुधर्मो ̕पि मात्रपेक्षानिबन्धनः ॥२४५॥ सौत्रामण्यां सुरा होतुः शुद्धान्यस्य विपर्ययः । अनेन चोदनानां च स्ववाक्यैरपि बाधनम् ॥२४६॥ क्वचित्संदर्शितं ब्रह्महत्याविधिनिषेधवत् । भक्ष्यादिविधयो ̕प्येनं न्यायमाश्रित्य चर्चिताः ॥२४७॥ सर्वज्ञानोत्तरादौ च भाषते स्म महेश्वरः । नरर्षिदेवद्रुहिणविष्णुरुद्राद्युदीरितम् ॥२४८॥ उत्तरोत्तरवैशिष्ट्यात् पूर्वपूर्वप्रबाधकम् । न शैवं वैष्णवैर्वाक्यैर्बाधनीयं कदाचन ॥२४९॥ वैष्णवं ब्रह्मसंभूतैर्नेत्यादि परिचर्चयेत् । बाधते यो वैपरीत्यात्समूढः पापभाग्भवेत् ॥२५०॥ तस्मान्मुख्यतया स्कन्द लोकधर्मान्न चाचरेत् । नान्यशास्त्रसमुद्दिष्टं स्रोतस्युक्तं निजे चरेत् ॥२५१॥ यतो यद्यपि देवेन वेदाद्यपि निरूपितम् । तथापि किल संकोचभावाभावविकल्पतः ॥२५२॥ संकोचतारतम्येन पाशवं ज्ञानमीरितम् । विकासतारतम्येन पतिज्ञानं तु बाधकम् ॥२५३॥ इदं द्वैतमिदं नेति परस्परनिषेधतः । मायीयभेदक्लृप्तं तत्स्यादकाल्पनिके कथम् ॥२५४॥ उक्तं भर्गशिखायां च मृत्युकालकलादिकम् । द्वैताद्वैतविकल्पोत्थं ग्रसते कृतधीरिति ॥२५५॥ सिद्धान्ते लिङ्गपूजोक्ता विश्वाध्वमयताविदे । कुलादिषु निषिद्धासौ देहे विश्वात्मताविदे ॥२५६॥ इह सर्वात्मके कस्मात्तद्विधिप्रतिषेधने । नियमानुप्रवेशेन तादात्म्यप्रतिपत्तये ॥२५७॥ जटादि कौले त्यागोऽस्य सुखोपायोपदेशतः । व्रतचर्या च मन्त्रार्थतादात्म्यप्रतिपत्तये ॥२५८॥ तन्निषेधस्तु मन्त्रार्थसार्वात्म्यप्रतिपत्तये । क्षेत्रपीठोपपीठेषु प्रवेशो विघ्नशान्तये ॥२५९॥ मन्त्राद्याराधकस्याथ तल्लाभायोपदिश्यते । क्षेत्रादिगमनाभावविधिस्तु स्वात्मनस्तथा ॥२६०॥ वैश्वरूप्येण पूर्णत्वं ज्ञातुमित्यपि वर्णितम् । समयाचारसद्भावः पाल्यत्वेनोपदिश्यते ॥२६१॥ भेदप्राणतया तत्तत्त्यागात्तत्त्वविशुद्धये । समयादिनिषेधस्तु मतशास्त्रेषु कथ्यते ॥२६२॥ निर्मर्यादं स्वसंबोधं संपूर्णं बुद्ध्यतामिति । परकीयमिदं रूपं ध्येयमेतत्तु मे निजम् ॥२६३॥ ज्वालादिलिङ्गं चान्यस्य कपालादि तु मे निजम् । आदिशब्दात्तपश्चर्यावेलातिथ्यादि कथ्यते ॥२६४॥ नाम शक्तिशिवाद्यन्तमेतस्य मम नान्यथा । गोत्रं च गुरुसंतानो मठिकाकुलशब्दितः ॥२६५॥ श्रीसंततिस्त्र्यम्बकाख्या तदर्धामर्दसंज्ञिता । इत्थमर्धचतस्रोऽत्र मठिकाः शांकरे क्रमे ॥२६६॥ युगक्रमेण कूर्माद्या मीनान्ता सिद्धसंततिः । आदिशब्देन च घरं पल्ली पीठोपपीठकम् ॥२६७॥ मुद्रा छुम्मेति तेषां च विधानं स्वपरस्थितम् । तादात्म्यप्रतिपत्त्यै हि स्वं संतानं समाश्रयेत् ॥२६८॥ भुञ्जीत पूजयेच्चक्रं परसंतानिना नहि । एतच्च मतशास्त्रेषु निषिद्धं खण्डना यतः ॥२६९॥ अखण्डेऽपि परे तत्त्वे भेदेनानेन जायते । एवं क्षेत्रप्रवेशादि संताननियमान्ततः ॥२७०॥ नास्मिन्विधीयते तद्धि साक्षान्नौपयिकं शिवे । न तस्य च निषोधो य न्न तत्तत्त्वस्य खण्डनम् ॥२७१॥ विश्वात्मनो हि नाथस्य स्वस्मिन्रूपे विकल्पितौ । विधिर्निषेधो वा शक्तौ न स्वरूपस्य खण्डने ॥२७२॥ परतत्त्वप्रवेशे तु यमेव निकटं यदा । उपायं वेत्ति स ग्राह्यस्तदा त्याज्यो ̕थ वा क्वचित् ॥२७३॥ न यन्त्रणात्र कार्येति प्रोक्तं श्रीत्रिकशासने । समता सर्वदेवानामोवल्लीमन्त्रवर्णयोः ॥२७४॥ आगमनां गतीनां च सर्वं शिवमयं यतः । स ह्यखण्डितसद्भावं शिवतत्त्वं प्रपश्यति ॥२७५॥ यो ह्यखण्डितसद्भावमात्मतत्त्वं प्रपद्यते । केतकीकुसुमसौरभे भृशं भृङ्ग एव रसिको न मक्षिका । भैरवीयपरमाद्वयार्चने को ̕पि रज्यति महेशचोदितः ॥२७६॥ अस्मिंश्च योगे विश्रान्तिं कुर्वतां भवडम्बरः । हिमानीव महाग्रीष्मे स्वयमेव विलीयते ॥२७७॥ अलं वातिप्रसङ्गेन भूयसातिप्रपञ्चिते । योग्यो ̕भिनवगुप्तो ̕स्मिन्को ̕पि यागविधौ बुधः ॥२७८॥ इत्यनुत्तरपदप्रविकासे शाक्तमौपयिकमद्य विविक्तम् ॥२७९॥
|
|
|
