Tantraloka

by Abhinavagupta

In Sanscrito:

CAP.1 - CAP.2 - CAP.3 - CAP.4 - CAP.5 - CAP.6 - CAP.7 - CAP.8 - CAP.9 - CAP.10

CAP.11 - CAP.12 - CAP.13 - CAP.14 - CAP.15 - CAP.16 - CAP.17 - CAP.18 - CAP.19 - CAP.20

CAP.21 - CAP.22 - CAP.23 - CAP.24 - CAP.25 - CAP.26 - CAP.27 - CAP.28 - CAP.29 - CAP.30 

CAP.31 - CAP.32 - CAP.33 - CAP.34 - CAP.35 - CAP.36 - CAP.37 - Testo translitterato

pdf: Testo in sanscrito - Testo translitterato - Tantraloka with commentary by Rajanaka Jayaratha Vol.1 - Vol.2 - Vol.3 - Vol.4 - Vol.5 - Vol.6

TANTRALOKA SANSCRITO

Capitolo 14

अथ श्रीतन्त्रालोके चतुर्दशमाह्निकम्

तिरोभावस्वरूपं तु कथ्यमानं विविच्यताम् ।

स्वभावात् परमेशानो नियत्यनियतिक्रमम् ॥१॥

स्पृशन्प्रकाशते येन ततः स्वच्छन्द उच्यते ।

नियतिं कर्मफलयोराश्रित्यैष महेश्वरः ॥२॥

सृष्टिसंस्थितिसंहारान्विधत्तेऽवान्तरस्थितीन् ।

महासर्गे पुनः सृष्टिसंहारानन्त्यशालिनि ॥३॥

एकः स देवो विश्वात्मा नियतित्यागतः प्रभुः ।

अवान्तरे या च सृष्टिः स्थितिश्चात्राप्ययन्त्रितम् ॥४॥

नोज्झत्येष वपुस्त्यक्तनियतिश्च स्थितोऽत्र तत् ।

नियत्यैव यदा चैष स्वरूपाच्छादनक्रमात् ॥५॥

भुङ्क्ते दुःखविमोहादि तदा कर्मफलक्रमः ।

त्यक्त्वा तु नियमं कार्मं दुःखमोहपरीतताम् ॥६॥

बिभासयिषुरास्तेऽयं तिरोधानेऽनपेक्षकः ।

यथा प्रकाशस्वातन्त्र्यात् प्रतिबुद्धोऽप्यबुद्धवत् ॥७॥

आस्ते तद्वदनुत्तीर्णोऽप्युत्तीर्ण इव चेष्टते ।

यथा च बुद्धस्तां मूढचेष्टां कुर्वन्नपि द्विषन् ॥८॥

हृद्यास्ते मूढ एवं हि प्रबुद्धानां विचेष्टितम् ।

श्रीविद्याधिपतिश्चाह मानस्तोत्रे तदीदृशम् ॥९॥

ये यौष्माके शासनमार्गे कृतदीक्षाः संगच्छन्तो मोहवशाद्विप्रतिपत्तिम् ।

नूनं तेषा नास्ति भवद्भानुनियोगः सङ्कोचः किं सूर्यकरैस्तामरसानाम् ॥१०॥

ज्ञातज्ञेया धातृपदस्था अपि सन्तो ये त्वन्मार्गात्कापथगास्तेऽपि न सम्यक ।

प्रायस्तेषां लैङ्गिकबुद्ध्यादिसमुत्थो मिथ्याबोधः सर्पवसादीपजकल्पः ॥११॥

यस्माद्विद्धं सूतकमुख्येन नु ताम्रं तद्यद्भूयः स्वां प्रकृतिं नो समुपेयात् ।

नो तैः पीतं भूतलसंस्थैरमृतं तद्येषां तृट्क्षुद्दुःखविबाधाः पुनरस्मिन् ॥१२॥

ततः प्रबुद्धचेष्टासौ मन्त्रचर्यार्चनादिका ।

द्वेषेद्धान्तर्दहत्येनं दाहः शङ्कैव सा यतः ॥१३॥

न चास्य कर्ममहिमा तादृग्येनेत्थमास्त सः ।

किं हि तत्कर्म कस्माद्वा पूर्वेणात्र समो विधिः ॥१४॥

तस्मात्सा परमेशेच्छा ययायं मोहितस्तथा ।

अनन्तकालसंवेद्यदुःखपात्रत्वमीहते ॥१५॥

तत्रापि चेच्छावैचित्र्यादिहामुत्रोभयात्मकः ।

दुःखस्यापि विभेदो ̕स्ति चिरशैघ्र्यकृतस्तथा ॥१६॥

कालकामान्धकादीनां पौलस्त्यपुरवासिनाम् ।

तथान्येषां तिरोभावस्तावद्दुःखो ह्यमुत्र च ॥१७॥

अन्यो ̕पि च तिरोभावः समयोल्लङ्घनात्मकः ।

यदुक्तं परमेशेन श्रीमदानन्दगह्वरे ॥१८॥

समयोल्लङ्घनाद्देवि क्रव्यादत्वं शतं समाः ।

तत्रापि मन्दतीव्रादिभेदाद्बहुविधः क्रमः ॥१९॥

स्वातन्त्र्याच्च महेशस्य तिरोभूतो ̕प्यसौ स्वयम् ।

परद्वारेण वाभ्येति भूयोऽनुग्रहमप्यलम् ॥२०॥

भूयोऽनुग्रहतः प्रायश्चित्ताद्याचरणे सति ।

अनुसारेण दीक्षादौ कृते स्याच्छिवतामयः ॥२१॥

तिरोभूतः परेतासुरपि बन्धुसुहृद्गुरून् ।

आलम्ब्य शक्तिपातेन दीक्षाद्यैरनुगृह्यते ॥२२॥

तत्रापि कालशीघ्रत्वचिरत्वादिविभेदताम् ।

तथैति शक्तिपातोऽसौ येनायाति शिवात्मताम् ॥२३॥

इत्थं सृष्टिस्थितिध्वंसतिरोभावमनुग्रहः ।

इति पञ्चसु कर्तृत्वं शिवत्वं संविदात्मनः ॥२४॥

पञ्चकृत्यस्वतन्त्रत्वसंपूर्णस्वात्ममानिनः ।

योगिनोऽर्चाजपध्यानयोगाः संस्युः सदोदिताः ॥२५॥

ऐन्द्रजालिकवृत्तान्ते न रज्येत कदाचन ।

सादाशिवोऽपि यो भोगो बन्धः सोऽप्युचितात्मनाम् ॥२६॥

ज्ञातृत्वमेव शिवता स्वातन्त्र्यं तदिहोच्यते ।

कुलालवत्तु कर्तृत्वं न मुख्यं तदधिष्ठितेः ॥२७॥

इति ज्ञात्वा ग्रहीतव्या नैव जात्वपि खण्डना ।

शिवोऽहं चेन्मदिच्छानुवर्ति किं न जगत्त्विति ॥२८॥

ममेच्छामनुवर्तन्तामित्यत्राहंविदि स्फुरेत् ।

शिवो वा परमेशानो देहादिरथ निर्मितः ॥२९॥

शिवस्य तावदस्त्येतद्देहस्त्वेष तथा त्वया ।

कृतः कान्या देहतास्य तत्किं स्याद्वाच्यतापदम् ॥३०॥

उक्तं च सिद्धसन्तानश्रीमदूर्मिमहाकुले ।

पवनभ्रमणप्राणविक्षेपादिकृतश्रमाः ॥३१॥

कुहकादिषु ये भ्रान्तास्ते भ्रान्ताः परमे पदे ।

सर्वत्र बहुमानेन याप्युत्क्रान्तिर्विमुक्तये ॥३२॥

प्रोक्ता सा सारशास्त्रेषु भोगोपायतयोदिता ।

यदि सर्वगता देवो वदोत्क्रम्य क्व यास्यति ॥३३॥

अथासर्वगतस्तर्हि घटतुल्यस्तदा भवेत् ।

उत्क्रान्तिविधियोगोऽयमेकदेशेन कथ्यते ॥३४॥

निरंशे शिवतत्त्वे तु कथमुत्क्रान्तिसंगतिः ।

यथा धरादौ वाय्वन्ते भृग्वम्ब्वग्न्युपवासकैः ॥३५॥

आत्मनो योजनं व्योम्नि तद्वदुत्क्रान्तिवर्तना ।

तस्मान्नोत्क्रमयेज्जीवं परतत्त्वसमीहया ॥३६॥

श्रीपूर्वशास्त्रे तूक्तं यदुत्क्रान्तेर्लक्षणं न तत् ।

मुक्त्युपायतया किंतु भोगहान्यै तथैषणात् ॥३७॥

जपध्यानादिसंसिद्धः स्वातन्त्र्याच्छक्तिपाततः ।

भोगं प्रति विरक्तश्चेदित्थं देहं त्यजेदिति ॥३८॥

स्वच्छन्दमृत्योरपि यद् भीष्मादेः श्रूयते किल ।

भोगवैरस्यसंप्राप्तौ जीवितान्तोपसर्पणम् ॥३९॥

योगमन्त्रामृतद्रव्यवराद्यैः सिद्धिभाक्तनुः ।

हातुं नह्यन्यथा शक्या विनोक्तक्रमयोगतः ॥४०॥

उक्तं च मालिनीतन्त्रे परमेशेन तादृशम् ।

सर्वमप्यथवा भोगं मन्यमानो विरूपकम् ॥४१॥

इत्यादि वदता सर्वैरलक्ष्यान्तःसतत्त्वकम् ।

एवं सृष्ट्यादिकर्तव्यस्वस्वातन्त्र्योपदेशनम् ॥४२॥

यत्सैव मुख्यदीक्षा स्याच्छिष्यस्य शिवदायिनी ।

उक्तं श्रीनिशिचारे च भैरवीयेण तेजसा ॥४३॥

व्याप्तं विश्वं प्रपश्यन्ति विकल्पोज्झितचेतसः ।

विकल्पयुक्तचित्तस्तु पिण्डपाताच्छिवं व्रजेत् ॥४४॥

बाह्यदीक्षादियोगेन चर्यासमयकल्पनैः ।

अविकल्पस्तथाद्यैव जीवन्मुक्तो न संशयः ॥४५॥

संसारजीर्णतरुमूलकलापकल्पसंकल्पसान्तरतया परमार्थवह्नेः ।

स्युर्विस्फुलिङ्गकणिका अपि चेत्तदन्ते देदीप्यते विमलबोधहुताशराशिः ॥४६॥

इत्थं दीक्षोपक्रमोऽयं दर्शितः शास्त्रसंमतः ॥

Capitolo 15

अथ श्रीतन्त्रालोके पञ्चदशमाह्निकम्

अथैतदुपयोगाय यागस्तावन्निरूप्यते ।

तत्र दीक्षैव भोगे च मुक्तौ चायात्युपायताम् ॥१॥

स्वयं संस्कारयोगाद्वा तदङ्गं तत्प्रदर्श्यते ।

यो यत्राभिलषेद्भोगान् स तत्रैव नियोजितः ॥२॥

सिद्धिभाङ्मन्त्रशक्त्येति श्रीमत्स्वायंभुवे विभुः ।

योग्यतावशतो यत्र वासना यस्य तत्र सः ॥३॥

योज्यो न च्यवते तस्मादिति श्रीमालिनीमते ।

वदन्भोगाद्युपायत्वं दीक्षायाः प्राह नो गुरुः ॥४॥

न चाधिकारिता दीक्षां विना योगे ̕स्ति शाङ्करे ।

न च योगाधिकारित्वमेकमेवानया भवेत् ॥५॥

अपि मन्त्राधिकारित्वं मुक्तिश्च शिवदीक्षया ।

इत्यस्मिन्मालिनीवाक्ये साक्षान्मोक्षाभ्युपायता ॥६॥

दीक्षायाः कथिता प्राच्यग्रन्थेन पुनरुच्यते ।

पारम्पर्येण संस्कृत्या मोक्षभोगाभ्युपायता ॥७॥

येषामध्यवसायो ̕स्ति न विद्यां प्रत्यशक्तितः ।

सुखोपायमिदं तेषां विधानमुदितं गुरोः ॥८॥

इति श्रीमन्मतङ्गाख्ये ह्युक्ता मोक्षाभ्युपायता ।

सम्यग्ज्ञानस्वभावा हि विद्या साक्षाद्विमोचिका ॥९॥

उक्तं तत्रैव तत्त्वानां कार्यकारणभावतः ।

हेयादेयत्वकथने विद्यापाद इति स्फुटम् ॥१०॥

तत्राशक्तास्तु ये तेषां दीक्षाचर्यासमाधयः ।

ते विद्यापूर्वका यस्मात्तस्माज्ज्ञान्युत्तमोत्तमः ॥११॥

ज्ञानं च शास्त्रात्तच्चापि श्राव्यो नादीक्षितो यतः ।

अतोऽस्य संस्क्रियामात्रोपयोगो दीक्षया कृतः ॥१२॥

यत्र तत्रास्तु गुरुणा योजितोऽसौ फलं पुनः ।

स्वविज्ञानोचितं याति ज्ञानीत्युक्तं पुरा किल ॥१३॥

यस्य त्वीशप्रसादेन दिव्या काचन योग्यता ।

गुरोः शिशोश्च तौ नैव प्रति दीक्षोपयोगिता ॥१४॥

ज्ञानमेव तदा दीक्षा श्रीत्रैशिकनिरूपणात् ।

सर्वशास्त्रार्थवेत्तृत्वमकस्माच्चास्य जायते ॥१५॥

इति श्रीमालिनीनीत्या यः सांसिद्धिकसंविदः ।

स उत्तमाधिकारी स्याज्ज्ञानवान्हि गुरुर्मतः ॥१६॥

आत्मने वा परेभ्यो वा हितार्थी चेतयेदिदम् ।

इत्युक्त्या मालिनीशास्त्रे तत्सर्वं प्रकटीकृतम् ॥१७॥

ज्ञानयोग्यास्तथा केचिच्चर्यायोग्यास्तथापरे ।

दीक्षायोग्या योगयोग्या इति श्रीकैरणे विधौ ॥१८॥

तत्रोक्तलक्षणः कर्मयोगज्ञानविशारदः ।

उत्तरोत्तरताभूम्युत्कृष्टो गुरुरुदीरितः ॥१९॥

स च प्रागुक्तशक्त्यन्यतमपातपवित्रितम् ।

परीक्ष्य पृष्ट्वा वा शिष्यं दीक्षाकर्म समाचरेत् ॥२०॥

उक्तं स्वच्छन्दशास्त्रे च शिष्यं पृच्छेद्गुरुः स्वयम् ।

फलं प्रार्थयसे यादृक्तादृक्साधनमारभे ॥२१॥

वासनाभेदतः साध्यप्राप्तिर्मन्त्रप्रचोदिता ।

मन्त्रमुद्राध्वद्रव्याणां होमे साधारणा स्थितिः ॥२२॥

वासनाभेदतो भिन्नं शिष्याणां च गुरोः फलम् ।

साधको द्विविधः शैवधर्मा लोकोज्झितस्थितिः ॥२३॥

लोकधर्मी फलाकांक्षी शुभस्थश्चाशुभोज्झितः ।

द्विधा मुमुक्षुर्निर्बीजः समयादिविवर्जितः ॥२४॥

बालबालिशवृद्धस्त्रीभोगभुग्व्याधितादिकः ।

अन्यः सबीजो यस्येत्थं दीक्षोक्ता शिवशासने ॥२५॥

विद्वद्द्वन्द्वसहानां तु सबीजा समयात्मिका ।

दीक्षानुग्राहिका पाल्या विशेषसमयास्तु तैः ॥२६॥

अभावं भावयेत्सम्यक्कर्मणां प्राच्यभाविनाम् ।

मुमुक्षोर्निरपेक्षस्य प्रारब्ध्रेकं न शाधयेत् ॥२७॥

साधकस्य तु भूत्यर्थमित्थमेव विशोधयेत् ।

शिवधर्मिण्यसौ दीक्षा लोकधर्मापहारिणी ॥२८॥

अधर्मरूपिणामेव न शुभानां तु शोधनम् ।

लोकधर्मिण्यसौ दीक्षा मन्त्राराधनवर्जिता ॥२९॥

प्रारब्धदेहभेदे तु भुङ्क्तेऽसावणिमादिकम् ।

भुक्त्वोर्ध्वं याति यत्रैष युक्तोऽथ सकलेऽकले ॥३०॥

समयाचारपाशं तु निर्बीजायां विशोधयेत् ।

दीक्षामात्रेण मुक्तिः स्याद्भक्त्या देवे गुरौ सदा ॥३१॥

सद्योनिर्वाणदा सेयं निर्बीजा येति भण्यते ।

अतीतानागतारब्धपाशत्रयवियोजिका ॥३२॥

दीक्षावसाने शुद्धस्य देहत्यागे परं पदम् ।

देहत्यागे सबीजायां कर्माभावाद्विपद्यते ॥३३॥

समयाचारपाशं तु दीक्षितः पालयेत्सदा ।

एवं पृष्ट्वा परिज्ञाय विचार्य च गुरुः स्वयम् ॥३४॥

उचितां संविधित्सुस्तां वासनां तादृशीं श्रयेत् ।

आयातशक्तिपातस्य दीक्षां प्रति न दैशिकः ॥३५॥

अवज्ञां विदधीतेति शंभुनाज्ञा निरूपिता ।

स्वधनेन दरिद्रस्य कुर्याद्दीक्षां गुरुः स्वयम् ॥३६॥

अपि दूर्वाम्बुभिर्यद्वा दीक्षायै भिक्षते शिशुः ।

भिक्षोपात्तं निजं वाथ धनं प्राग्गुरवे शिशुः ॥३७॥

दद्याद्येन विशुद्धं तद्यागयोग्यत्वमश्नुते ।

तत्रादौ शिवतापत्तिस्वातन्त्र्यावेश एव यः ॥३८॥

स एव हि गुरुः कार्यस्ततोऽसौ दीक्षणे क्षमः ।

शिवतावेशिता चास्य बहूपाया प्रदर्शिता ॥३९॥

क्रमिका बाह्यरूपा तु स्नानन्यासार्चनादिभिः ।

बह्वीषु तासु तास्वेष क्रियासु शिवतां हृदि ॥४०॥

संदधद्दृढमभ्येति शिवभावं प्रसन्नधीः ।

शिवीभूतो यद्यदिच्छेत्तत्तत्कर्तुं समीहते ॥४१॥

शिवाभिमानितोपायो बाह्यो हेतुर्न मोक्षदः ।

शिवोऽयं शिव एवास्मीत्येवमाचार्यशिष्ययोः ॥४२॥

हेतुतद्वत्तया दार्ढ्याभिमानो मोचको ह्यणोः ।

नाध्यात्मेन विना बाह्यं नाध्यात्मं बाह्यवर्जितम् ॥४३॥

सिद्ध्येज्ज्ञानक्रियाभ्यां तद्द्वितीयं संप्रकाशते ।

श्रीब्रह्मयामले देव इति तेन न्यरूपयत् ॥४४॥

श्रीमदानन्दशास्त्रे च नाशुद्धिः स्याद्विपश्चितः ।

किन्तु स्नानं सुवस्त्रत्वं तुष्टिसंजननं भवेत् ॥४५॥

तत्र प्रसिद्धदेहादिमातृनिर्मलताक्रमात् ।

अयत्नतोऽन्तरन्तः स्यान्नैर्मल्य स्नायतां ततः ॥४६॥

स्नानं च देवदेवस्य यन्मूर्त्यष्टकमुच्यते ।

तत्रैवं मन्त्रदीप्तेऽन्तर्मलदाहे निमज्जनम् ॥४७॥

तत्रेष्टमन्त्रहृदयो गोरजोऽन्तः पदत्रयम् ।

गत्वागत्य भजेत्स्नानं पार्थिवं धृतिदायकम् ॥४८॥

अस्त्रमन्त्रितमृद्धूतमलः पञ्चाङ्गमन्त्रितैः ।

जलैर्मूर्धादिपादान्तं क्रमादाक्षालयेत्ततः ॥४९॥

निमज्जेत्साङ्गमूलाख्यं जपन्ना तन्मयत्वतः ।

उत्थायाशेषसज्ज्योतिर्देवतागर्भमम्बरे ॥५०॥

सूर्यं जलेन मालिन्या तर्पयेद्विश्वतर्पकम् ।

देवान्पितॄन्मुनीन्यक्षान् रक्षांस्यन्यच्च भौतिकम् ॥५१॥

सर्वं संतर्पयेत्प्राणो वीर्यात्मा स च भास्करः ।

ततो जपेत्परामेकां प्रागुक्तोच्चारयोगतः ॥५२॥

आ तन्मयत्वसंवित्तेर्जलस्नानमिदं मतम् ।

अग्न्युत्थं भस्म शस्त्रेण जप्त्वा मलनिवर्हणम् ॥५३॥

कवक्त्रहृद्गुह्यपदे पञ्चाङ्गैर्भस्म मन्त्रितम् ।

भस्ममुष्टिं साङ्गमूलजप्तां मूर्ध्नि क्षिपेत्ततः ॥५४॥

हस्तपादौ जलेनैव प्रक्षाल्याचमनादिकम् ।

तर्पणं जप इत्येवं भस्मस्नानं हि तैजसम् ॥५५॥

गोरजोवत्यनुद्रिक्ते वायौ ह्लादिनि मन्त्रवाक् ।

गत्यागतिप्रयोगे वा वायव्यं स्नानमाचरेत् ॥५६॥

अमले गगने व्यापिन्येकाग्रीभूतदृष्टिकः ।

स्मरन्मन्त्रं यदासीत कान्या निर्मलता ततः ॥५७॥

यदि वा निर्मलाद्व्योम्नः पतता वारिणा तनुम् ।

स्पर्शयेन्मन्त्रजपयुङ् नाभसं स्नानमीदृशम् ॥५८॥

एवं सोमार्कतेजःसु शिवभावेन भावनात् ।

निमज्जन्धौतमालिन्यः क्व वा योग्यो न जायते ॥५९॥

आत्मैव परमेशानो निराचारमहाह्रदः ।

विश्वं निमज्ज्य तत्रैव तिष्ठेच्छुद्धश्च शोधकः ॥६०॥

इति स्नानाष्टकं शुद्धावुत्तरोत्तरमुत्तमम् ।

सर्वत्र पश्चात्तं मन्त्रमेकीभूतमुपाहरेत् ॥६१॥

घृत्याप्यायमलप्लोषवीर्यव्याप्तिमृजिस्थितीः ।

अभेदं च क्रमादेति स्नानाष्टकपरो मुनिः ॥६२॥

एता ह्यनुग्रहात्मानो मूर्तयोऽष्टौ शिवात्मिकाः ।

स्वरूपशिवरूपाभ्यां ध्यानात्तत्तत्फलप्रदाः ॥६३॥

अनेन विधिनार्चायां कन्दाधारादियोजनाम् ।

कुर्वन्व्याससमासाभ्यां धरादेस्तत्फलं भजेत् ॥६४॥

तथाहि योगसंचारे मन्त्राः स्युर्भुवि पार्थिवाः ।

आप्ये आप्या यावदमी शिवे शिवमया इति ॥६५॥

श्रीनिर्मर्यादशास्त्रे ̕पि तदित्थं सुनिरूपितम् ।

धरादेश्च विशेषो ̕स्ति वीरसाधकसंमतः ॥६६॥

रणरेणुर्वीरजलं वीरभस्म महामरुत् ।

श्मशानारण्यगगनं चन्द्रार्कौ तदुपाहितौ ॥६७॥

आत्मा निर्धूतनिःशेषविकल्पातङ्कसुस्थितः ।

स्नानार्चादावित्युपास्यं वीराणां विग्रहाष्टकम् ॥६८॥

श्रीमन्त्रिशिरसि प्रोक्तं मद्यशीधुसुरादिना ।

सुस्वादुना प्रसन्नेन तनुना सुसुगन्धिना ॥६९॥

कन्दलादिगतेनान्तर्बहिः संस्कारपञ्चकम् ।

कृत्वा निरीक्षणं प्रोक्ष्य ताडनाप्यायगुण्ठनम् ॥७०॥

मन्त्रचक्रस्य तन्मध्ये पूजां विप्रुट्प्रतर्पणम् ।

तेनात्मसेकः कलशमुद्रया चाभिषेचनम् ॥७१॥

देवतातर्पणं देहप्राणोभयपथाश्रितम् ।

सर्वतीर्थतपोयज्ञदानादि फलमश्नुते ॥७२॥

मद्यस्नाने साधकेन्द्रो मुमुक्षुः केवलीभवेत् ।

यतः शिवमयं मद्यं सर्वे मन्त्राः शिवोद्भवाः ॥७३॥

शिवशक्त्योर्न भेदो ̕स्ति शक्त्युत्थास्तु मरीचयः ।

तासामानन्दजनकं मद्यं शिवमयं ततः ॥७४॥

प्रबुद्धे संविदः पूर्णे रूपे ̕धिकृतिभाजनम् ।

मन्त्रध्यानसमाधानभेदात्स्नानं तु यन्न तत् ॥७५॥

युक्तं स्नानं यतो न्यासकर्मादौ योग्यतावहम् ।

अस्य स्नानाष्टकस्यास्ति बाह्यान्तरतया द्विता ॥७६॥

आन्तरं तद्यथोर्ध्वेन्दुधारामृतपरिप्लवः ।

यतो रन्ध्रोर्ध्वगाः सार्धमङ्गुलं व्याप्य संस्थिताः ॥७७॥

मूर्तयोऽष्टावपि प्रोक्ताः प्रत्येकं द्वादशान्ततः ।

एषामेकतमं स्नानं कुर्याद्द्वित्र्यादिशो ̕पिवा ॥७८॥

इति स्नानविधिः प्रोक्तो भैरवेणामलीकृतौ ।

स्नानानन्तरकर्तव्यमथेदमुपदिश्यते ॥७९॥

भावं प्रसन्नमालोच्य व्रजेद्यागगृहं ततः ।

पर्वताग्रनदीतीरैकलिङ्गादि यदुच्यते ॥८०॥

तद्बाह्यमिह तत्सिद्धिविशेषाय न मुक्तये ।

आभ्यन्तरं नगाग्रादि देहान्तः प्राणयोजनम् ॥८१॥

साधकानामुपायः स्यात्सिद्धये नतु मुक्तये ।

पीठस्थानं सदा यागयोग्यं शास्त्रेषु भण्यते ॥८२॥

तच्च बाह्यान्तराद्रूपाद्बहिर्देहे च सुस्फुटम् ।

यतः श्रीनैशसञ्चारे परमेशो न्यरूपयत् ॥८३॥

तस्येच्छा पीठमाधारो यत्रस्थं सचराचरम् ।

अग्र्यं तत्कामरूपं स्याद्बिन्दुनादद्वयं ततः ॥८४॥

नादपीठं पूर्णगिरिर्दक्षिणे वामतः पुनः ।

पीठमुड्डयनं बिन्दुर्मुख्यं पीठत्रयं त्विदम् ॥८५॥

ज्ञेयं संकल्पनारूपमर्धपीठमतः परम् ।

शाक्तं कुण्डलिनी वेदकलं च त्र्युपपीठकम् ॥८६॥

देवीकोट्टोज्जयिन्यौ द्वे तथा कुलगिरिः परः ।

लालनं बैन्दवं व्याप्तिरिति संदोहकत्रयम् ॥८७॥

पुण्ड्रवर्धनवारेन्द्रे तथैकाम्रमिदं बहिः ।

नवधा कथितं पीठमन्तर्बाह्यक्रमेण तत् ॥८८॥

क्षेत्राष्टकं क्षेत्रविदो हृदम्भोजदलाष्टकम् ।

प्रयागो वरणा पश्चादट्टहासो जयन्तिका ॥८९॥

वाराणसी च कालिङ्गं कुलूता लाहुला तथा ।

उपक्षेत्राष्टकं प्राहुर्हृत्पद्माग्रदलाष्टकम् ॥९०॥

विरजैरुडिका हाला एला पूः क्षीरिका पुरी ।

मायाख्या मरुदेशश्च बाह्याभ्यन्तररूपतः ॥९१॥

हृत्पद्मदलसन्धीनामुपसंदोहकाष्टता ।

जालन्धरं च नैपालं कश्मीरा गर्गिका हरः ॥९२॥

म्लेच्छदिग्द्वारवृत्तिश्च कुरुक्षेत्रं च खेटकम् ।

द्विपथं द्वयसंघट्टात्त्रिपथं त्रयमेलकात् ॥९३॥

चतुष्पथं शक्तिमतो लयात्तत्रैव मन्वते ।

नासान्ततालुरन्ध्रान्तमेतद्देहे व्यवस्थितम् ॥९४॥

भ्रूमध्यकण्ठहृत्संज्ञं मध्यमं तदुदाहृतम् ।

नाभिकन्दमहानन्दधाम तत्कौलिकं त्रयम् ।९५॥

पर्वताग्रं नदीतीरमेकलिङ्गं तदेव च ।

किं वातिबहुना सर्वं संवित्तौ प्राणगं ततः ॥९६॥

ततो देहस्थितं तस्माद्देहायतनगो भवेत् ।

बाह्ये तु तादृशान्तःस्थयोगमार्गविशारदाः ॥९७॥

देव्यः स्वभावाज्जायन्ते पीठं तद्वाह्यमुच्यते ।

यथा स्वभावतो म्लेच्छा अधर्मपथवर्तिनः ॥९८॥

तत्र देशे नियत्येत्थं ज्ञानयोगौ स्थितौ क्वचित् ।

यथाचातन्मयोऽप्येति पापितां तैः समागमात् ॥९९॥

तथा पीठस्थितोऽप्येति ज्ञानयोगादिपात्रताम् ।

मुख्यत्वेन शरीरेऽन्तः प्राणे संविदि पश्यतः ॥१००॥

विश्वमेतत्किमन्यैः स्याद्बहिर्भ्रमणडम्बरैः ।

इत्येवमन्तर्बाह्ये च तत्तच्चक्रफलार्थिनाम् ॥१०१॥

स्थानभेदो विचित्रश्च स शास्त्रे संख्ययोज्झितः ।

श्रीवीरावलिहृदये सप्त स्थानानि शक्तिकमलयुगम् ॥१०२॥

सुरपथचतुष्पथाख्यश्मशानमेकान्तशून्यवृक्षौ च ।

इति निर्वचनगुणस्थित्युपचारदृशा विबोध एवोक्तः ॥१०३॥

तदधिष्ठिते च चक्रे शारीरे बहिरथो भवेद्यागः ।

मुक्तये तन्न यागस्य स्थानभेदः प्रकल्प्यते ॥१०४॥

देशोपाया न सा यस्मात्सा हि भावप्रसादतः ।

उक्तं च श्रीनिशाचारे सिद्धिसाधनकाङ्क्षिणाम् ॥१०५॥

स्थानं मुमुक्षुणा त्याज्यं सर्पकञ्चुकवत्त्विदम् ।

मुक्तिर्न स्थानजनिता यदा श्रोत्रपथं गतम् ॥१०६॥

गुरोस्तत्त्वं तदा मुक्तिस्तद्दार्ढ्याय तु पूजनम् ।

यत्र यत्र हृदम्भोजं विकासं प्रतिपद्यते ॥१०७॥

तत्रैव धाम्नि बाह्येऽन्तर्यागश्रीः प्रतितिष्ठति ।

नान्यत्रगत्या मोक्षो ̕स्ति सोऽज्ञानग्रन्थिकर्तनात् ॥१०८॥

तच्च संविद्विकासेन श्रीमद्वीरावलीपदे ।

गुरवस्तु विमुक्तौ वा सिद्धौ वा विमला मतिः ॥१०९॥

हेतुरित्युभयत्रापि यागौको यन्मनोरमम् ।

नियतिप्राणतायोगात्सामग्रीतस्तु यद्यपि ॥११०॥

सिद्धयो भाववैमल्यं तथापि निखिलोत्तमम् ।

विमलीभूतहृदयो यत्तत्र प्रतिबिम्बयेत् ॥१११॥

साध्यं तदस्य दार्ढ्येन सफलत्वाय कल्पते ।

उक्तं श्रीसारशास्त्रे च निर्विकल्पो हि सिध्यति ॥११२॥

क्लिश्यन्ते सविकल्पास्तु कल्पोक्तेऽपि कृते सति ।

तदाक्रम्य बलं मन्त्रा अयमेवोदयः स्फुटः ॥११३॥

इत्यादिभिः स्पन्दवाक्यैरेतदेव निरूपितम् ।

तस्मात्सिद्ध्यै विमुक्त्यै वा पूजाजपसमाधिषु ॥११४॥

तत्स्थानं यत्र विश्रान्तिसुन्दरं हृदयं भवेत् ।

यागौकः प्राप्य शुद्धात्मा बहिरेव व्यवस्थितः ॥११५॥

न्यासं सामान्यतः कुर्याद्बहिर्यागप्रसिद्धये ।

मातृकां मालिनीं वाथ द्वितयं वा क्रमाक्रमात् ॥११६॥

सृष्ट्यप्ययद्वयैः कुर्यादेकैकं संघशो द्विशः ।

ललाटवक्त्रे दृक्कर्णनासागण्डरदौष्ठगे ॥११७॥

द्वये द्वये शिखाजिह्वे विसर्गान्तास्तु षोडश ।

दक्षान्ययोः स्कन्धबाहुकराङ्गुलिनखे कचौ ॥११८॥

वर्गौ टतौ क्रमात्कट्यामूर्वादिषु नियोजयेत् ।

पवर्गं पार्श्वयोः पृष्ठे जठरे हृद्यथो नव ॥११९॥

त्वग्रक्तमांससूत्रास्थिवसाशुक्रपुरोगमान् ।

इत्येष मातृकान्यासो मालिन्यास्तु निरूप्यते ॥१२०॥

न शिखा ऋ ॠ ऌ ऌऌ च शिरोमाला थ मस्तकम् ।

नेत्राणि चोर्ध्वे धोऽन्ये ई घ्राणं मुद्रे णु णू श्रुती ॥१२१॥

बकवर्गैआ वक्त्रदन्तजिह्वागिरि क्रमात् ।

वभयाः कण्ठदक्षादिस्कन्धयोर्भुजयोर्डढौ ॥१२२॥

ठो हस्तयोर्झञौ शाखा ज्रटौ शूलकपालके ।

प हृच्छलौ स्तनौ क्षीरमा स जीवो विसर्गयुक् ॥१२३॥

प्राणो हवर्णः कथितः षक्षावुदरनाभिगौ ।

मशान्ता कटिगुह्योरुयुग्मगा जानुनी तथा ॥१२४॥

एऐकारौ तत्परौ तु जङ्घे चरणगौ दफौ ।

इत्येषा मालिनी देवी शक्तिमत्क्षोभिता यतः ॥१२५॥

कृत्यावेशात्ततः शाक्ती तनुः सा परमार्थतः ।

अन्योन्यं बीजयोनीनां क्षोभाद्वैसर्गिकोदयात् ॥१२६॥

कां कां सिद्धिं न वितरेत्किं वा न्यूनं न पूरयेत् ।

योनिबीजार्णसांकर्यं बहुधा यद्यपि स्थितम् ॥१२७॥

तथापि नादिफान्तोऽयं क्रमो मुख्यः प्रकीर्तितः ।

फकारादिसमुच्चारान्नकारान्तेऽध्वमण्डलम् ॥१२८॥

संहृत्य संविद्या पूर्णा सा शब्दैर्वर्ण्यते कथम् ।

अतः शास्त्रेषु बहुधा कुलपुत्तलिकादिभिः ॥१२९॥

भेदैर्गीता हि मुख्येयं नादिफान्तेति मालिनी ।

शब्दराशेर्भैरवस्य यानुच्छूनतयान्तरी ॥१३०॥

सा मातेव भविष्यत्त्वात्तेनासौ मातृकोदिता ।

मालिनी मालिता रुद्रैर्धारिका सिद्धिमोक्षयोः ॥१३१॥

फलेषु पुष्पिता पूज्या संहारध्वनिषट्पदी ।

संहारदानादानादिशक्तियुक्ता यतो रलौ ॥१३२॥

एकत्वेन स्मरन्तीति शंभुनाथो निरूचिवान् ।

शब्दराशिर्मालिनी च शिवशक्त्यात्मकं त्विदम् ॥१३३॥

एकैकत्रापि पूर्णत्वाच्छिवशक्तिस्वभावता ।

तेन भ्रष्टे विधौ वीर्ये स्वरूपे वानया परम् ॥१३४॥

मन्त्रा न्यस्ताः पुनर्न्यासात्पूर्यन्ते तत्फलप्रदाः ।

उक्तं श्रीपूर्वतन्त्रे च विशेषविधिहीनिते ॥१३५॥

न्यस्येच्छाक्तशरीरार्थं भिन्नयोनि तु मालिनीम् ।

विशेषणमिदं हेतौ हेत्वर्थश्च निरूपितः ॥१३६॥

यथेष्टफलसिद्ध्यै चेत्यत्रैवेदमभाषत ।

साञ्जना अपि ये मन्त्रा गारुडाद्या न ते परम् ॥१३७॥

मालिन्या पूरिताः सिध्द्यै बलादेव तु मुक्तये ।

तस्मात्फलेप्सुरप्यन्य मन्त्रं न्यस्यात्र मालिनीम् ॥१३८॥

न्यस्येज्जप्त्वापिच जपेदयत्नादपवृक्तये ।

इत्येवं मातृकां न्यस्येन्मालिनीं वा क्रमाद्द्वयम् ॥१३९॥

सिद्धिमुक्त्यनुसाराद्वा वर्णान्वा युगपद्द्वयोः ।

अक्षह्रीं नफह्रीमेतौ पिण्डौ संघाविहानयोः ॥१४०॥

वाचकौ न्यास एताभ्यां कृते न्यासे ̕थवैककः ।

एष चाङ्गतनुब्रह्मयुक्तो वा तद्विपर्ययः ॥१४१॥

सामुदायिकविन्यासे पृथक् पिण्डाविमौ क्रमात् ।

अक्रमादथवा न्यस्येदेकमेवाथ योजयेत् ॥१४२॥

क्रियया सिद्धिकामो यः स क्रियां भूयसीं चरेत् ।

अनीप्सुरपि यस्तस्मै भूयसे स्वफलाय सा ॥१४३॥

यस्तु ध्यानजपाभ्यासैः सिद्धीप्सुः स क्रियां परम् ।

संस्कृत्यै स्वेच्छया कुर्यात् प्राङ्नयेनाथ भूयसीम् ॥१४४॥

मुमुक्षुरथ तस्मै वा यथाभीष्टं समाचरेत् ।

शिवतापत्तिरेवार्थो ह्येषां न्यासादिकर्मणाम् ॥१४५॥

एवं न्यासं विधायार्घपात्रे विधिमुपाचरेत् ।

उक्तनीत्यैव तत्पश्चात् पूजयेन्न्यस्तवाचकैः ॥१४६॥

यतः समस्तभावानां शिवात्सिद्धिमयादथो ।

पूर्णादव्यतिरेकित्वं कारकाणामिहार्चया ॥१४७॥

समस्तं कारकव्रातं शिवाभिन्नं प्रदर्शितम् ।

पूजोदाहरणे सर्वं व्यश्नुते गमनाद्यपि ॥१४८॥

यथाहि वाहकटकभ्रमस्वातन्त्र्यमागतः ।

अश्वः संग्रामरूढो ̕पि तां शिक्षां नातिवर्तते ॥१४९॥

तथार्चनक्रियाभ्यासशिवीभावितकारकः ।

गच्छंस्तिष्ठन्नपि द्वैतं कारकाणां व्यपोज्झति ॥१५०॥

तथैक्याभ्यासनिष्ठस्याक्रमाद्विश्वमिदं हठात् ।

संपूर्णशिवताक्षोभनरीनर्तदिव स्फुरेत् ॥१५१॥

उवाच पूजनस्तोत्रे ह्यस्माकं परमो गुरुः ।

अहो स्वादुरसः को ̕पि शिवपूजामयोत्सवः ॥१५२॥

षट्त्रिंशतो ̕पि तत्त्वानां क्षोभो यत्रोल्लसत्यलम् ।

तदेतादृक्पूर्णशिवविश्वावेशाय येऽर्चनम् ॥१५३॥

कुर्वन्ति ते शिवा एव तान्पूर्णान्प्रति किं फलम् ।

विनापि ज्ञानयोगाभ्यां क्रिया न्यासार्चनादिका ॥१५४॥

इत्थमैक्यसमापत्तिदानात्परफलप्रदा ।

साधकस्यापि तत्सद्विप्रदमन्त्रैकतां गतम् ॥१५५॥

विश्वं व्रजदविघ्नत्वं स्वां सिद्धिं शीघ्रमावहेत् ।

उक्तं च परमेशेन न विधिर्नार्चनक्रमः ॥१५६॥

केवलं स्मरणात्सिद्धिर्वाञ्छितेति मतादिषु ।

तदेवं तन्मयीभावदायिन्यर्चाक्रिया यतः ॥१५७॥

समस्तकारकैकात्म्यं तेनास्याः परमं वपुः ।

यष्ट्राधारस्य तादात्म्यं स्थानशुद्धिविधिक्रमात् ॥१५८॥

यष्टृयाज्यतदाधारकरणादानसंप्रदाः ।

न्यासक्रमेण शिवतातादात्म्यमधिशेरते ॥१५९॥

अर्घपात्रमपादानं तस्मादादीयते यतः ।

यच्च तत्स्थं जलाद्येतत्करणं शोधनेऽर्चने ॥१६०॥

अर्घपात्राम्बुविप्रुड्भिः स्पृष्टं सर्वं हि शुध्यति ।

शिवार्ककरसंस्पर्शात्कान्या शुद्धिर्भविष्यति ॥१६१॥

ऊचे श्रीपूर्वशास्त्रे तदर्घपात्रविधौ विभुः ।

न चासंशोधितं वस्तु किंचिदप्युपकल्पयेत् ॥१६२॥

तेन शुद्धं तु सर्वं यदशुद्धमपि तच्छुचि ।

अशुद्धता च विज्ञेया पशुतच्छासनाशयात् ॥१६३॥

स्वतादवस्थ्यात्पूर्वस्मादथवाप्युपकल्पितात् ।

तेन यद्यदिहासन्नं संविदश्चिदनुग्रहात् ॥१६४॥

कियतोऽपि तदत्यन्तं योग्यं यागेऽत्र जीववत् ।

अनेन नययोगेन यदासत्तिविदूरते ॥१६५॥

संविदेति तदा तत्र योग्यायोग्यत्वमादिशेत् ।

वीराणामत एवेह मिथः स्वप्रतिमामृतम् ॥१६६॥

तत्तद्यागविधाविष्टं गुरुभिर्भावितात्मभिः ।

उन्मज्जयति निर्मग्नां संविदं यत्तु सुष्ठु तत् ॥१६७॥

अर्चायै योग्यमानन्दो यस्मादुन्मग्नता चितः ।

तेनाचिद्रूपदेहादिप्राधान्यविनिमज्जकम् ॥१६८॥

आनन्दजननं पूजायोग्यं हृदयहारि यत् ।

अतः कुलक्रमोत्तीर्णत्रिकसारमतादिषु ॥१६९॥

मद्यकादम्बरीशीधुद्रव्यादेर्महिमा परम् ।

लोकस्थितिं रचयितुं मद्यादेः पशुशासने ॥१७०॥

प्रोक्ता ह्यशुद्धिस्तत्रैव तस्य क्वापि विशुद्धता ।

पञ्चगव्ये पवित्रत्वं सोमचर्णनपात्रयोः ॥१७१॥

विधिश्चावभृथस्नानं हस्ते कृष्णविषाणिता ।

न पत्न्या च विना यागः सर्वदैवततुल्यता ॥१७२॥

सुराहुतिर्ब्रह्मसत्रे वपान्त्रहृदयाहुतिः ।

पाशवेष्वपि शास्त्रेषु तददर्शि महेशिना ॥१७३॥

घोरान्ध्यहैमननिशामध्यगाचिरदीप्तिवत् ।

भक्ष्यो हंसो न भक्ष्योऽसाविति रिप्रतिपत्तिषु ॥१७४॥

स्मार्तीषु विजयत्येको यः शिवाभेदशुद्धिकः ।

अज्ञत्ववेदादर्शित्वरागद्वेषादयो ह्यमी ॥१७५॥

मुनीनां वचसि स्वस्मिन्प्रामाण्योन्मूलनक्षमाः ।

वेदे ̕पि यदभक्ष्यं तद्भक्ष्यमित्युपदिश्यते ॥१७६॥

न विधिप्रतिषेधाख्यधर्मयोरेकमास्पदम् ।

अथ तत्र न तद्भक्ष्यं तदा तेन तथा ततः ॥१७७॥

एवं विषयभेदान्नो शिवोक्तेर्बाधिका श्रुतिः ।

क्वचिद्विषयतुल्यत्वाद्बाध्यबाधकता यदि ॥१७८॥

तद्बाध्या श्रुतिरेवेति प्रागेवैतन्निरूपितम् ।

प्रकृतं ब्रूमहे कृत्वा न्यासं देहार्घपात्रयोः ॥१७९॥

सामान्यमर्घपात्राम्भोविप्रुड्भिः प्रोक्ष्य चाखिलम् ।

यागोपकरणं पश्चाद्बाह्ययागं समाचरेत् ॥१८०॥

प्रभामण्डलके खे वा सुलिप्तायां च वा भुवि ।

त्रिशूलार्कवृषान्दिकस्था मातरः क्षेत्रपं यजेत् ॥१८१॥

योगिनीश्च पृथङ्मन्त्रैरोंनमोनामयोजितैः ।

एकोच्चारेण वा बाह्यपरिवारेतिशब्दिताः ॥१८२॥

तारो नाम चतुर्थ्यन्तं नमश्चेत्यर्चने मनुः ।

एवं बहिः पूजयित्वा द्वारं प्रोक्ष्य प्रपूजयेत् ॥१८३॥

त्रिशिरःशासनादौ च स दृष्टो विधिरुच्यते ।

गणेशलक्ष्म्यौ द्वारोर्ध्वे दक्षे वामे तयोः पुनः ॥१८४॥

मध्ये वागीश्वरीं दिण्डिमहोदरयुगं तथा ।

क्रमात्स्वदक्षवामस्थं तथैतेन क्रमेण च ॥१८५॥

एकैकं पूजयेत्सम्यङ् नन्दिकालौ त्रिमार्गगाम् ।

कालिन्दीं छागमेषास्यौ स्वदक्षाद्द्वाःस्थशाखयोः ॥१८६॥

अधोदेहल्यनन्तेशाधारशक्तीश्च पूजयेत् ।

द्वारमध्ये सरस्वत्या महास्त्रं पूजयेदमी ॥१८७॥

पद्माधारगताः सर्वेऽप्युदिता विघ्ननाशकाः ।

पूजने पूर्ववन्मन्त्रो दीपकद्वयकल्पितः ॥१८८॥

अर्घपुष्पसमालम्भधूपनैवेद्यवन्दनैः ।

पूजां कुर्यादिहार्घश्चाप्युत्तमद्रव्ययोजितः ॥१८९॥

एकोच्चारेण वा कुर्याद्द्वाःस्थदैवतपूजनम् ।

रहस्यपूजां चेत्कुर्यात्तद्बाह्यपरिवारकम् ॥१९०॥

द्वाःस्थांश्च पूजयेदन्तर्देवाग्रे कल्पनाक्रमात् ।

क्षिप्त्वास्त्रजप्तं कुसुमं ज्वलद्वेश्मनि व्घ्ननुत् ॥१९१॥

प्रविश्य शिवरश्मीद्धदृशा वेश्मावलोकयेत् ।

दिशोऽस्त्रेण च बध्नीयाच्छादयेद्वर्मणाखिलाः ॥१९२॥

तत्रोत्तराशाभिमुखो मुमुक्षुस्तादृशाय वा ।

विशेत्तथा ह्यघोराग्निः पाशान्प्लुष्यति बन्धकान् ॥१९३॥

यद्यप्यस्ति न दिङ्नाम काचित्पूर्वापरादिका ।

प्रत्ययो हि न तस्याः स्यादेकस्या अनुपाहितेः ॥१९४॥

उपाधिः पूर्वतादिष्ट इति चेत्तत्कृतं दिशा ।

उपाधिमात्रं तु तथा वैचित्र्याय कथं भवेत् ॥१९५॥

तस्मात्संवित्प्रकाशोऽयं मूर्त्याभासनभागतः ।

पूर्वादिदिग्विभागाख्यवैचित्र्योल्लेखदुर्मदः ॥१९६॥

तत्र यद्यत्प्रकाशेन सदा स्वीकरणे क्षमम् ।

तदेवोर्ध्वं प्रकाशात्म स्पर्शायोग्यमधः पुनः ॥१९७॥

किंचित्प्रकाशता मध्यं ततो वै दिक्समुद्भवः ।

किंचित्प्रकाशयोग्यस्य संमुखं प्रसरत्पुरः ॥१९८॥

पराङ्मुखं तु तत्पश्चादिति दिग्द्वयमागतम् ।

प्रकाशः संमुखं वस्तु गृहीत्वोद्रिक्तरश्मिकः ॥१९९॥

यत्र तिष्ठोद्दक्षिणं तत्प्रकाशस्यानुकूल्यतः ।

दक्षिणस्य पुरःसंस्थं वाममित्युपदिश्यते ॥२००॥

तत्प्रकाशितमेयेन्दुस्पर्शसौम्यं तदेव हि ।

एवमाशाचतुष्के ̕स्मिन्मध्यविश्रान्तियोगतः ॥२०१॥

चतुष्कमन्यत्तेनाष्टौ दिशस्तत्तदधिष्ठिताः ।

एवं प्रकाशमात्रे ̕स्मिन्वरदे परमे शिवे ॥२०२॥

दिग्विभागः स्थितो लोके शास्त्रे ̕पिच तथोच्यते ।

क्रमात्सदाशिवाधीशः पञ्चमन्त्रतनुर्यतः ॥२०३॥

ईशन्रघोरवामाख्यसद्योऽधोभेदतो दिशः ।

ईश ऊर्ध्वं प्रकाशत्वात्पूर्वं वक्त्रं प्रसारि यत् ॥२०४॥

पुरुषो दक्षिणाचण्डो वामा वामस्तु सौम्यकः ।

पराङ्मुखतया सद्यः पश्चिमा परिभाष्यते ॥२०५॥

पातालवक्त्रमधरमप्रकाशतया स्थितेः ।

खमरुद्वह्निजलभूखानि वक्त्राण्यमुष्य हि ॥२०६॥

मुख्यत्वेन खमेवोर्ध्वं प्रकाशमयमुच्यते ।

तदेव मुख्यतो ̕धस्तादप्रकाशं यतः स्फुटम् ॥२०७॥

मध्ये तु यत्प्रकाशं तन्न प्रकाश्यं न चेतरत् ।

प्रकाशत्वाद्दिश्यमानमतो ̕स्मिन्दिक्चतुष्टयम् ॥२०८॥

पञ्चमन्त्रतनुर्नाथ इत्थं विश्वदिगीश्वरः ।

ततोऽपीशस्तथा रुद्रो विष्णुर्ब्रह्मा तथा स्थितः ॥२०९॥

ऊर्ध्वाभिव्यक्त्ययोग्यत्वाद्विष्णोर्धातुश्च पञ्चमम् ।

न वक्त्रं तौ भेदमयौ सृष्टिस्थितिप्रभू यतः ॥२१०॥

दिग्विभागस्तु तज्जो ̕स्ति वदनानां चतुष्टयात् ।

पञ्चमस्य युजित्वे तौ परित्यक्तनिजात्मकौ ॥२११॥

ततो ब्रह्माण्डमध्ये ̕पि ज्ञानशक्तिर्विभो रविः ।

दिशां विभागं कुरुते प्रकाशघनवृत्तिमान् ॥२१२॥

तथाहि विषुवद्योगे यतः पूर्वं प्रदृश्यते ।

तत्पूर्व यत्र तच्छाया तत्पश्चिममुदाहृतम् ॥२१३॥

तस्मिञ्जिगमिषोरस्य यत्सव्यं तत्तु दक्षिणम् ।

तत्रैष चण्डतेजोभिर्भाति जाज्वल्यमानवत् ॥२१४॥

तत्पुरोवर्ति वामं तु तद्भासा खचितं मनाक् ।

तत एव हि सोम्यं तन्नचापि ह्यप्रकाशकम् ॥२१५॥

यत्रासावस्तमभ्येति तत्पश्चिममिति स्थितिः ।

तत्रैव पश्चिमे येषां प्राक्प्रकाशावलोकनम् ॥२१६॥

तदेव पूर्वमेतेषां यथाध्वनि निरूपितम् ।

सा सा दिक्च तथा तस्य फलदापि विपर्यये ॥२१७॥

विचित्रे फलसंपत्तिः प्रकाशाधीनिका यतः ।

इत्थं सूर्याश्रया दिक्स्यात्सा विचित्रापि तादृशी ॥२१८॥

अधिष्ठिता महेशेन चित्रतद्रूपधारिणा ।

किं वातिबहुना यो ̕सौ यष्टा तत्संमुखादितः ॥२१९॥

दिशो ̕पि प्रविभज्यन्ते प्राक्सव्योत्तरपश्चिमाः ।

स्वानुसारकृतं तं च दिग्विभागं सदा शिवः ॥२२०॥

अधितिष्ठत्यर्कमिव स विचित्रवपुर्यतः ।

स्वोत्था अपि दिशः स्वेशाः शक्राद्या ह्यधिशेरते ॥२२१॥

ते हि प्रकाशशक्त्यंशाः प्रकाशानुविधायिनः ।

प्रकाशस्य यदैश्वर्यं स इन्द्रो यत्तु तन्महः ॥२२२॥

सो ̕ग्निर्यन्तृत्वभीमत्वे यमो रक्षस्तदूनिमा ।

प्रकाश्यं वरुणस्तच्च चाञ्चल्याद्वायुरुच्यते ॥२२३॥

भावसञ्चययोगेन वित्तेशस्तत्क्षये विभुः ।

अदृष्टविग्रहोऽनन्तो ब्रह्मोर्ध्वे वृंहको विभुः ॥२२४॥

प्रकाशस्यैव शक्त्यंशा लोकपास्तेन कीर्तिताः ।

इत्थं स्वाधीनरूपापि दिक्सौरी तूपदिश्यते ॥२२५॥

तत्र सर्वो हि निष्कम्पं प्रकाशत्वं प्रपद्यते ।

सर्वगोऽप्यनिलो यद्वद्व्यजनेनोपवीजितः ॥२२६॥

प्रबुद्धः स्वां क्रियां कुर्याद्धर्मनिर्णोदनादिकाम् ।

तद्वत्सर्वगताः सर्वा ऐन्द्याद्याः शक्तयः स्फुटम् ॥२२७॥

साधकाश्वाससंबुद्धास्तत्तत्स्वेष्टफलप्रदाः ।

एवं सौरी दिगीशानब्रह्मविष्ण्वीशसौशिवैः ॥२२८॥

अधिष्ठिता समाश्वासदार्ढ्यात्तत्तत्फलप्रदा ।

साधको यच्च वा क्षेत्रं मण्डलं वेश्म वा भजेत् ॥२२९॥

स्थितस्तदनुसारेण मध्यीभवति शंकरः ।

स हि सर्वमधिष्ठाता माध्यस्थ्येनेति तस्य यः ॥२३०॥

सौरः प्रकाशस्तत्पूर्वमित्थं स्याद्दिग्व्यवस्थितिः ।

तन्मध्यस्थितनाथस्य ग्रहीतुं दक्षिणं महः ॥२३१॥

उदङ्मुखः स्यात् पाश्चात्यं ग्रहीतुं पूर्वतोमुखः ।

उपविश्य निजस्थाने देहशुद्धिं समाचरेत् ॥२३२॥

अङ्गुष्ठाग्रात्कालवह्निज्वालाभास्वरमुत्थितम् ।

अस्त्रं ध्यात्वा तच्छिखाभिर्बहिरन्तर्दहेत्तनुम् ॥२३३॥

दाहश्च ध्वंस एवोक्तो ध्वंसकं मन्त्रसंज्ञितम् ।

तेजस्तथाभिलापाख्यस्वविकल्परसोम्भितम् ॥२३४॥

तेन मन्त्राग्निना दाहो देहे पुर्यष्टके तथा ।

देहपुर्यष्टकाहन्ताविध्वंसादेव जायते ॥२३५॥

नहि सद्भावमात्रेण देहोऽसावन्यदेहवत् ।

अहन्तायां हि देहत्वं सा ध्वस्ता तद्दहेद्ध्रुवम् ॥२३६॥

तद्देहसंस्कारभरो भस्मत्वेनाथ यः स्थितः ।

तं वर्मवायुनाधूय तिष्ठेच्छुद्धचिदात्मनि ॥२३७॥

तस्मिन्ध्रुवे निस्तरङ्गे समापत्तिमुपागतः ।

संविदः सृष्टिधर्मित्वादाद्यामेति तरङ्गिताम् ॥२३८॥

सैव मूर्तिरिति ख्याता तारसद्बिन्दुहात्मिका ।

ततो नवात्मदेवेन न्यासस्तत्त्वोदयात्मकः ॥२३९॥

अङ्गवक्त्राणि तस्यैव स्वस्थानेषु नियोजयेत् ।

अथ मातृकया प्राग्वत्तत्तत्त्वस्फुटतात्मकः ॥२४०॥

त्रितत्त्वन्यासता चास्य पृष्ठे कक्ष्यात्रयागते ।

ततोऽघोराष्टकन्यासः शिरस्तच्चरणात्मकम् ॥२४१॥

ततो ̕पि शिवसद्भावन्यासः स्वांगस्य संयुतः ।

इत्थ कृते पञ्चके ̕स्मिन्यत्तन्मुख्यतया भवेत् ॥२४२॥

उपास्यमर्च्यं तत्साङ्गं षष्ठे न्यासे नियोजयेत् ।

तेनात्र न्यासयोग्योऽसौ भगवान्रतिशेखरः ॥२४३॥

ऊर्ध्वे न्यास्यो नवाख्यस्य मुख्यत्वेऽन्योन्यधामता ।

एवं भैरवसद्भावनाथे मुख्यतया यदि ॥२४४॥

उपास्यता तत्तत्स्थान प्राङ्न्यास्यो रतिशेखरः ।

इत्थं श्रीपूर्वशास्त्रे मे संप्रदायं न्यरूपयत् ॥२४५॥

शंभुनाथो न्यासविधौ देवो हि कथमन्यथा ।

न्यास विवर्ज्यते ̕मुष्मिन्नङ्गान्यप्यस्य सन्ति हि ॥२४६॥

मूर्तिः सृष्टिस्त्रितत्त्वं चेत्यष्टौ मूर्त्यङ्गसंयुताः ।

शिवः साङ्गश्च विज्ञेयो न्यासः षोढा प्रकीर्तितः ॥२४७॥

अस्योपरि ततः शाक्तं न्यासं कुर्याच्च षड्विधम् ।

परापरां सवक्त्रां प्राक्ततः प्रागिति मालिनीम् ॥२४८॥

पश्चात्परादित्रितयं शिखाहृत्पादगं क्रमात् ।

ततः कवक्त्रकण्ठेषु हृन्नाभीगुह्य-ऊरुतः ॥२४९॥

जानुपादे ̕प्यघोर्याद्यं ततो विद्याङ्गपञ्चकम् ।

ततस्त्वावाहयेच्छक्तिं मातृसद्भावरूपिणीम् ॥२५०॥

योगेश्वरीं परां पूर्णां कालसंकर्षिणीं ध्रुवाम् ।

अङ्गवक्त्रपरीवारशक्तिद्वादशकाधिकाम् ॥२५१॥

साध्यानुष्ठानभेदेन न्यासकाले स्मरेद्गुरुः ।

परैव देवीत्रितयमध्ये याभेदिनी स्थिता ॥२५२॥

सानवच्छेदचिन्मात्रसद्भावेयं प्रकीर्तिता ।

सारशास्त्रे यामले च देव्यास्तेन प्रकीर्तितः ॥२५३॥

मूर्तिः सवक्त्रा शक्तिश्च शक्तित्रयमथाष्टकम् ।

पञ्चाङ्गानि परा शक्तिर्न्यासः शाक्तोऽपि षड्विधः ॥२५४॥

यामलोऽयं महान्यासः सिद्धिमुक्तिफलप्रदः ।

मुक्त्येकार्थी पुनः पूर्वं शाक्तं न्यासं समाचरेत् ॥२५५॥

गुरवस्त्वाहुरित्थं यन्न्यासद्वयमुदाहृतम् ।

मुमुक्षुणा तु पादादि तत्कार्यं संहृतिक्रमात् ॥२५६॥

यावन्तः कीर्तिता भेदाः शंभुशक्त्यणुवाचकाः ।

तावत्स्वप्येषु मन्त्रेषु न्यासः षोढैव कीर्तितः ॥२५७॥

किंत्वावाह्यस्तु यो मन्त्रः स तत्राङ्गसमन्वितः ।

षष्ठः स्यादिति सर्वत्र षोढैवायमुदाहृतः ॥२५८॥

मुद्राप्रदर्शनं पश्चात्कायेन मनसा गिरा ।

पञ्चावस्था जाग्रदाद्याः षष्ठ्यनुत्तरनामिका ॥२५९॥

षट्कारणषडात्मत्वात्षट्त्रिंशत्तत्त्वयोजनम् ।

एवं षोढामहान्यासे कृते विश्वमिदं हठात् ॥२६०॥

देहे तादात्म्यमापन्नं शुद्धां सृष्टिं प्रकाशयेत् ।

मूर्तिन्यासात्समारभ्य या सृष्टिः प्रसृतात्र सा ॥२६१॥

अभेदमानीय कृता शुद्धा न्यासबलक्रमात् ।

तेन येऽचोदयन्मूढाः पाशदाहविधूनने ॥२६२॥

कृते शान्ते शिवे रूढः पुनः किमवरोहति ।

इति ते दूरतो ध्वस्ताः परमार्थं हि शांभवम् ॥२६३॥

न विदुस्त स्वसंवित्तिस्फुरत्तासारवर्जिताः ।

न खल्वेष शिवः शान्तो नाम कश्चिद्विभेदवान् ॥२६४॥

सर्वेतराध्वव्यावृत्तो घटतुल्यो ̕स्ति कुत्रचित् ।

महाप्रकाशरूपा हि येयं संविद्विजृम्भते ॥२६५॥

स शिवः शिवतैवास्य वैश्वरूप्यावभासिता ।

तथाभासनयोगोऽतः स्वरसेनास्य जृम्भते ॥२६६॥

भास्यमानोऽत्र चाभेदः स्वात्मनो भेद एव च ।

भेदे विजृम्भिते माया मायामातुर्विजृम्भते ॥२६७॥

अभेदे जृम्भतेऽस्यैव मायामातुः शिवात्मता ।

मायाप्रमाता तद्रूपविकल्पाभ्यासपाटवात् ॥२६८॥

शिव एव तदभ्यासफलं न्यासादि कीर्तितम् ।

यथाहि दुष्टकर्मास्मीत्येवं भावयतस्तथा ॥२६९॥

तथा शिवोऽहं नान्योऽस्मीत्येवं भावयतस्तथा ।

एतदेवोच्यते दार्ढ्यं विमर्शहृदयङ्गमम् ॥२७०॥

शिवैकात्म्यविकल्पौघद्वारिका निर्विकल्पता ।

अन्यथा तस्य शुद्धस्य विमर्शप्राणवर्तिनः ॥२७१॥

कथं नामाविमृष्टं स्याद्रूपं भासनधर्मणः ।

तेनातिदुर्घटघटास्वतन्त्रेच्छावशादयम् ॥२७२॥

भानपि प्राणबुद्ध्यादिः स्वं तथा न विकल्पयेत् ।

प्रत्युतातिस्वतन्त्रात्मविपरीतस्वधर्मताम् ॥२७३॥

विनाश्यनीशायत्तत्वरूपां निश्चित्य मज्जति ।

ततः संसारभागीयतथानिश्चयशातिनीम् ॥२७४॥

नित्यादिनिश्चयद्वारामविकल्पां स्थितिं श्रयेत् ।

ये तु तीव्रतमोद्रिक्तशक्तिनिर्मलताजुषः ॥२७५॥

न ते दीक्षामनुन्यासकारिणश्चेति वर्णितम् ।

एवं विश्वशरीरः सन्विश्वात्मत्वं गतः स्फुटम् ॥२७६॥

न्यासमात्रात् तथाभूतं देहं पुष्पादिनार्चयेत् ।

पृथङ्मन्त्रैर्विस्तरेण संक्षेपान्मूलमन्त्रतः ॥२७७॥

धूपनैवेद्यतृप्त्याद्यैस्तथा व्याससमासतः ।

संसारवामाचारत्वात्सर्वं वामकरेण तु ॥२७८॥

कुर्यात्तर्पणयोगं च दैशिकस्तदनामया ।

वामशब्देन गुह्यं श्रीमतङ्गादावपीरितम् ॥२७९॥

वामाचारपरो मन्त्री यागं कुर्यादिति स्फुटम् ।

श्रीमद्भर्गशिखाशास्त्रे तथा श्रीगमशासने ॥२८०॥

सर्वतीर्थेषु यत्पुण्यं सर्वयज्ञेषु यत्फलम् ।

तत्फलं कोटिगुणितमनामातर्पणात्प्रिये ॥२८१॥

श्रीमन्नन्दिशिखायां च श्रीमदानन्दशासने ।

तदुक्तं स्रुक्च पूर्णायां स्रुवश्वाज्याहुतौ भवेत् ॥२८२॥

शेषं वामकरेणैव पूजाहोमजपादिकम् ।

एवमानन्दसंपूर्णं सर्वौन्मुख्यविवर्जितम् ॥२८३॥

यागेन देहं मिष्पाद्य भावयेत शिवात्मकम् ।

गलिते विषयौन्मुख्ये पारिमित्ये विलापिते ॥२८४॥

देहे किमवशिष्येत शिवानन्दरसादृते ।

शिवानन्दरसापूर्णं षट्त्रिंशत्तत्त्वनिर्भरम् ॥२८५॥

देहं दिवानिशं पश्यन्नर्चयन्स्याच्छिवात्मकः ।

विश्वात्मदेहविश्रान्तितृप्तस्तल्लिङ्गनिष्ठितः ॥२८६॥

बाह्यं लिङ्गव्रतक्षेत्रचर्यादि नहि वाञ्छति ।

तावन्मात्रात्त्वविश्रान्तेः संविदः कथिताः क्रियाः ॥२८७॥

उत्तरा बाह्ययागान्ताः साध्या त्वत्र शिवात्मता ।

ततोऽर्घपात्रं कर्तव्यं शिवाभेदमयं परम् ॥२८८॥

आनन्दरससंपूर्णं विश्वदैवततर्पणम् ।

यथैव देहे दाहादिपूजान्तं तद्वदेव हि ॥२८९॥

अर्घपात्रेऽपि कर्तव्यं समासव्यासयोगतः ।

कानि द्रव्याणि यागाय को न्वर्घ इति नोदितम् ॥२९०॥

सिद्धिकामस्य तत्सिद्धौ साधनैव हि कारणम् ।

मुक्तिकामस्य नो किंचिन्निषिद्धं विहितं च नो ॥२९१॥

यदेव हृद्यं तद्योग्यं शिवसंविदभेदने ।

कृत्वार्घपात्रं तद्विप्रुट्प्रोक्षितं कुसुमादिकम् ॥२९२॥

कृत्वा च तेन स्वात्मानं पूजयेत्परमं शिवम् ।

अर्घपात्रार्चनादत्तपुष्पसंकीर्णताभयात् ॥२९३॥

नार्घपात्रेऽत्र कुसुमं कुर्याद्देवार्चनाकृते ।

अर्घपात्रे तदमृतीभूतमम्ब्वेव पूजितम् ॥२९४॥

मन्त्राणां तृप्तये यागद्रव्यशुद्ध्यै च केवलम् ।

एवं देहं पूजयित्वा प्राणधीशून्यविग्रहान् ॥२९५॥

अन्योन्यतन्मयीभूतान् पूजयेच्छिवतादृशे ।

तत्र प्राणाश्रये नयासे बुद्ध्या विरचिते सति ॥२९६॥

शून्याधिष्ठानतः सर्वमेकयत्नेन पूज्यते ।

न्यस्येदाधारशक्तिं तु नाभ्यधश्चतुरङ्गुलाम् ॥२९७॥

धरां सुरोदं तेजश्च मेयपारप्रतिष्ठितेः ।

पोतरूपं मरुत्कन्दस्वभावं विश्वसूत्रणात् ॥२९८॥

प्रत्येकमङ्गुलं न्यस्येच्चतुष्कं व्योमगर्भकम् ।

ईषत्समन्तादमलमिदमामलसारकम् ॥२९९॥

ततो दण्डमनन्ताख्यं कल्पयेल्लम्बिकावधि ।

तन्मात्रादिकलान्तं तदूर्ध्वे ग्रन्थिर्निशात्मकः ॥३००॥

तत्र मायामये ग्रन्थौ धर्माधर्माद्यमष्टकम् ।

वह्निप्रागादि माया हि तत्सूतिर्विभवस्तु धीः ॥३०१॥

मायाग्रन्थेरूर्ध्वभूमौ त्रिशूलाधश्चतुष्किकाम् ।

शुद्धविद्यात्मिकां ध्यायेच्छदनद्वयसंयुताम् ॥३०२॥

तच्च तत्त्वं स्थितं भाव्यं लम्बिकाब्रह्मरन्ध्रयोः ।

प्रकाशयोगो ह्यत्रैवं दृक्श्रोत्ररसनादिकः ॥३०३॥

दक्षान्यावर्ततो न्यस्येच्छक्तीनां नवकद्वयम् ।

विद्यापद्मेऽत्र तच्चोक्तमपि प्राग्दर्श्यते पुनः ॥३०४॥

वामा ज्येष्ठा रौद्री काली कलबलविकरिके बलमथनी ।

भूतदमनी च मनोन्मनिका शान्ता शक्रचापरुचिरत्र स्यात् ॥३०५॥

विभ्वी ज्ञप्तिकृतीच्छा वागीशी ज्वालिनी तथा वामा ।

ज्येष्ठा रौद्रीत्येताः प्राग्दलतः कालदहनवत्सर्वाः ॥३०६॥

दलकेसरमध्येषु सूर्येन्दुदहनत्रयम् ।

निजाधिपैर्ब्रह्मविष्णुहरैश्चाधिष्ठितं स्मरेत् ॥३०७॥

मायोत्तीर्णं हि यद्रूपं ब्रह्मादीनां पुरोदितम् ।

आसनं त्वेतदेव स्यान्नतु मायाञ्जनाञ्जितम् ॥३०८॥

रुद्रोर्ध्वे चेश्वरं देवं तदूर्ध्वे च सदाशिवम् ।

न्यस्येत्स च महाप्रेत इति शास्त्रेषु भण्यते ॥३०९॥

समस्ततत्त्वव्याप्तृत्वान्महाप्रेतः प्रबोधतः ।

प्रकर्षगमनाच्चैष लीनो यन्नाधरं व्रजेत् ॥३१०॥

विद्याविद्येशिनः सर्वे ह्युत्तरोत्तरतां गताः ।

सदाशिवीभूय ततः परं शिवमुपाश्रिताः ॥३११॥

अतः सदाशिवो नित्यमूर्ध्वदृग्भास्वरात्मकः ।

कृशो मेयत्वदौर्बल्यात्प्रेतोऽट्टहसनादितः ॥३१२॥

तस्य नाभ्युत्थितं मूर्धरन्ध्रत्रयविनिर्गतम् ।

नादान्तात्म स्मरेच्छक्तिव्यापिनीसमनोज्ज्वलम् ॥३१३॥

अरात्रयं द्विषट्कान्तं तत्राप्यौन्मनसं त्रयम् ।

पङ्कजानां सितं सप्तत्रिंशदात्मेदमासनम् ॥३१४॥

अत्र सर्वाणि तत्त्वानि भेदप्राणानि यत्ततः ।

आसनत्वेन भिन्नं हि संविदो विषयः स्मृतः ॥३१५॥

एतान्येव तु तत्त्वानि लीनानि परभैरवे ।

तादात्म्येनाथ सृष्टानि भिदेवार्च्यत्वयोजने ॥३१६॥

श्रीमद्भैरवबोधैक्यलाभस्वातन्त्र्यवन्ति तु ।

एतान्येव तु तत्त्वानि पूजकत्वं प्रयान्त्यलम् ॥३१७॥

पूजकः परतत्त्वात्मा पूज्यं तत्त्वं परापरम् ।

सृष्टत्वादपरं तत्त्वजालमासनतास्पदम् ॥३१८॥

विद्याकलान्तं सिद्धान्ते वामदक्षिणशास्त्रयोः ।

सदाशिवान्तं समनापर्यन्तं मतयामले ॥३१९॥

उन्मनान्तमिहाख्यातमित्येतत्परमासनम् ।

अर्चयित्वासनं पूज्या गुरुपङ्क्तिस्तु भाविवत् ॥३२०॥

तत्रासने पुरा मूर्तिभूतां सार्धाक्षरां द्वयीम् ।

न्यस्येद्व्याप्तृतयेत्युक्तं सिद्धयोगीश्वरीमते ॥३२१॥

सदाशिवं महाप्रेतं मूर्तिं सार्धाक्षरां यजेत् ।

परत्वेन परामूर्ध्वे गन्धपुष्पादिभिस्त्विति ॥३२२॥

विद्यामूर्तिमथात्माख्यां द्वितीयां परिकल्पयेत् ।

मध्ये भैरवसद्भावं दक्षिणे रतिशेखरम् ॥३२३॥

नवात्मानं वामतस्तद्देवीवद्भैरवत्रयम् ।

मध्ये परां पूर्णचन्द्रप्रतिमां दक्षिणे पुनः ॥३२४॥

परापरां रक्तवर्णां किंचिदग्रां न भीषणाम् ।

अपरां वामशृङ्गे तु भीषणां कृष्णपिङ्गलाम् ॥३२५॥

प्राग्वद्द्विधात्र षोढैव न्यासो देहे यथा कृतः ।

ततः सांकल्पिकं युक्तं वपुरासां विचिन्तयेत् ॥३२६॥

कृत्यभेदानुसारेण द्विचतुःषड्भुजादिकम् ।

कपालशूलखट्वाङ्गवराभयघटादिकम् ॥३२७॥

वामदक्षिणसंस्थानचित्रत्वात्परिकल्पयेत् ।

वस्तुतो विश्वरूपास्ता देव्यो बोधात्मिका यतः ॥३२८॥

अनवच्छिन्नचिन्मात्रसाराः स्युरपवृक्तये ।

सर्वं ततो ̕ङ्गवक्त्रादि लोकपालास्त्रपश्चिमम् ॥३२९॥

मध्ये देव्यभिधा पूज्या त्रयं भवति पूजितम् ।

ततो मध्यगतात्तस्माद्बोधराशेः सदैवतात् ॥३३०॥

अङ्गादि निःसृतं पूज्यं विस्फुलिङ्गात्मकं पृथक् ।

मध्यगा किल या देवी सैव सद्भावरूपिणी ॥३३१॥

कालसंकर्षिणी घोरा शान्ता मिश्रा च सर्वतः ।

सिद्धातन्त्रे च सैकार्णा परा देवीति कीर्तिता ॥३३२॥

परा तु मातृका देवी मालिनी मध्यगोदिता ।

मध्ये न्यस्येत्सूर्यरुचिं सर्वाक्षरमयीं पराम् ॥३३३॥

तस्याः शिखाग्रे त्वैकार्णां तस्याश्चाङ्गादिकं त्विति ।

ततो विश्वं विनिष्क्रान्तं पूजितं दक्षिणोत्तरे ॥३३४॥

स्यादेव पूजितं तेन सकृन्मध्ये प्रपूजयेत् ।

श्रीदेव्यायामले चोक्तं यागे डामरसंज्ञिते ॥३३५॥

नासाग्रे त्रिविधं कालं कालसंकर्षिणी सदा ।

मुखस्था श्वासनिःश्वासकलनी हृदि कर्षति ॥३३६॥

पूरकैः कुम्भकैर्धत्ते ग्रसते रेचकेन तु ।

कालं संग्रसते सर्वं रेचकेनोत्थिता क्षणात् ॥३३७॥

इच्छाशक्तिः परा नाम्ना शक्तित्रितयबोधिनी ।

याज्या कर्षति यत्सर्वं कालाधारप्रभञ्जनम् ॥३३८॥

इह किल दृक्कर्मेच्छाः शिव उक्तास्तास्तु वेद्यखण्डनके ।

स्थूले सूक्ष्मे क्रमशः सकलप्रलयाकलौ भवतः ॥३३९॥

शुद्धा एव तु सुप्ता ज्ञानाकलतां गताः प्रबुद्धास्तु ।

प्रविभिन्नकतिपयात्मकवेद्यविदो मन्त्र उच्यन्ते ॥३४०॥

भिन्ने त्वखिले वेद्ये मन्त्रेशास्तन्महेशास्तु ।

भिन्नाभिन्ने तदियान् सुशिवान्तो ̕ध्वोदितः प्रेते ॥३४१॥

ता एव गलति भेदप्रसरे क्रमशो विकासमायान्त्यः ।

अन्योन्यासंकीर्णास्त्वरात्रयं गलितभेदिकास्तु ततः ॥३४२॥

पद्मत्रय्यौन्मनसी तदिदं स्यादासनत्वेन ।

ता एवान्योन्यात्मकभेदावच्छेदनाजिहासुतया ॥३४३॥

किल शक्तितद्वदादिप्रभिदा पूज्यत्वमायाताः ।

भेदगलनाद्यकोटेरारभ्य यतो निजं निजं रूपम् ॥३४४॥

बिभ्रति तास्तु त्रित्वं तासां स्फुटमेव लक्ष्येत ।

संभाव्यवेद्यकालुष्ययोगतोऽन्योन्यलब्धसंकरतः ॥३४५॥

प्राक् प्रस्फुटं त्रिभावं नागच्छन्नत्र तु तथा न ।

अन्योन्यात्मकभेदावच्छेदनकलनसंग्रसिष्णुतया ।

स्वातन्त्र्यमात्रसारा संवित्सा कालकर्षिणी कथिता ॥३४६॥

सैव च भूयः स्वस्मात्संकर्षति कालमिह बहिष्कुरुते ।

संकर्षिणीति कथिता मातृष्वेतेषु सद्भावः ॥३४७॥

तत्त्वं सत्ता प्राप्तिर्मातृषु मेयो ̕नया संश्च ।

विश्वजननीषु शक्तिषु परमार्थो हि स्वतन्त्रतामात्रम् ॥३४८॥

एषणविदिक्रियात्मकमेतत्पूज्यं यतोऽनवच्छिन्नम् ।

यस्मिन्सर्वावच्छेददिशो ̕पि स्युः समाक्षिप्ताः ॥३४९॥

अविकल्पमिह न याति हि पूज्यत्वं नच विकल्प एकत्र ।

बहवो धर्मास्तस्माद् यो धर्मस्तावतो धर्मान् ॥३५०॥

आक्षिपति तत्र रूढः सर्वोत्कृष्टोऽधरस्थितास्त्वन्ये ।

इति भैरवपरपूजातत्त्वं श्रीडामरे महायागे ॥३५१॥

स्वयमेव सुप्रसन्नः श्रीमान् शंभुर्ममादिक्षत् ।